کود حیوانی یا دامی چیست؟ 

کود حیوانی یا دامی (Manure) یک ماده آلی طبیعی است که در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. کود حیوانی شامل مدفوع و مواد حاصل از بستر نگهداری گاو ، گوسفند ، اسب و مرغ است.

کودهای دامی با اضافه کردن ماده آلی و مغذی مانند نیتروژن که توسط باکتریها ، قارچها و سایر ارگانیسم های موجود در خاک مورد استفاده قرار می گیرد ، در حاصلخیزی خاک نقش دارند.

شایان ذکر است که کود دامی بدست آمده از حیوانات مختلف دارای خصوصیات مختلفی است و باید مقدار متفاوتی از آنرا مورد استفاده قرار داد. به عنوان مثال کود حاصل از اسب ، گاو ، خوک ، گوسفند ، مرغ ، بوقلمون ، خرگوش ، پرندگان دریایی و خفاش ها دارای خواص مختلفی هستند.

به طور کلی این کود از طریق فضولات حیوانات تهیه می شود که شامل کود گوسفند، گاو و اسب و حتی مرغ می باشد. به علت اینکه کود حیوانی حجم زیادی از مواد آلی و غذایی باقی مانده را در خود دارد، برای غذای خاک بسیار مفید است و در طول تاریخ همواره مورد استفاده کشاورزان واقع شده است.

استفاده از کودهای حیوانی در زراعت، از همان روزهای اولیه اهلی کردن حیوانات آغاز شد. زمانی که این فضولات بر روی زمین ریخته می شد و گیاهان در آن محل رشد بهتری پیدا می کردند، همان لحظه شروع استفاده از کودهای حیوانی بود.

کودهای حیوانی برخلاف کود شیمیایی دارای اثرات یک جانبه نبوده بلکه، این کودها از یک سو به تامین مواد غذایی و از سوی دیگر خواص فیزیکی خاک را اصلاح می کند.

تاثیر کود حیوانی بر روی خاک

قرن هاست ، کود دامی یا حیوانی به دلیل کمک به بهبود کیفیت خاک به عنوان سازنده خاک شناخته می شود. در صورت استفاده از این کودها به صورت زمان بندی  شده و به بهترین روشهای مدیریتی در مقایسه با کودهای شیمیایی می تواند مزایای زیست محیطی نیز در پی داشته باشد.

این نوع از کودهی دامی می توانند کربن خاک را افزایش داده و سطح کربن جوی را کاهش می دهد و باعث کاهش تقاضا برای کودهای ازته شیمیایی می شوند.

کود دامی با جذب در خاک باعث آزادسازی مواد مغذی می شوند و این مسئله خاک را غنی می کند و به نوبه به رشد گیاهان نیز کمک می کند. مهمترین مزیت استفاده از کود دامی در باغ توانایی آن در تهویه خاک است به عنوان مثال مخلوط کود با خاک های شنی به حفظ سطح رطوبت کمک می کند و اضافه کردن کود به خاک فشرده شده باعث شل شدن خاک می شود.

کود حیوانی باعث افزایش کربن خاک می شود که منبع مهمی از انرژی است و مواد مغذی را در اختیار گیاهان قرار می دهد. از دیگر مزایای کوددهی زمین می توان به کاهش رواناب و شسته شدن نیترات در خاک اشاره کرد.

بهتر است بدانید:

مواد آلی  موجود در این کودهای دامی به بهبود ساختار خاک کمک می کند ، در نتیجه باعث بهبود نفوذپذیری آب و افزایش ظرفیت نگهداری آب می شود که منجر به کاهش تنش آب زراعی ، فرسایش خاک و افزایش احتباس مواد مغذی می شود.

بازیافت مواد مغذی از طریق استفاده از کود حیوانی  در یک سیستم کشت برخلاف تولید یا استخراج یک ماده مغذی جدید، صرفه جویی در انرژی را نیز به همراه دارد. زیرا کودهای نیتروژن تجاری طی فرآیند تولید انرژی قابل توجهی را به عنوان مواد اولیه و پردازش مصرف کرده و  در نتیجه باعث انتشار گازهای گلخانه ای می شوند.

به عنوان مثال استفاده از آمونیاک انهیدرات به عنوان کود به ۳۳۰۰ فوت مکعب گاز طبیعی برای تأمین نیتروژن یک هکتار زمین زراعی برای کشت ذرت نیاز دارد. کودهای فسفر و پتاسیم نیز برای تولید و فرآوری نیازمند انرژی هستند. جایگزینی کودهای حیوانی با تجاری بطور قابل توجهی هزینه های تولید محصول را کاهش می دهد.

مزایای استفاده از کود حیوانی یا دامی

به منظور به حداکثر رساندن مزایای کمپوست کود حیوانی در باغ ، استفاده مناسب از آن بسیار مهم است. یکی از بهترین راههای استفاده از این کود مخلوط کردن آن با کمپوست است.

شما می توانید کود دامی را  قبل از کشت بهاره در  پاییز یا زمستان  داخل خاک بریزید. به طور کلی ، پاییز بهترین زمان برای استفاده از کود است. این کار باعث می شود زمان زیادی برای تجزیه کود فراهم شود و خطر سوزاندن گیاهان باغ را از بین می برد.

بسته به محلی که در آن زندگی می کنید تقریباً هر نوع کود حیوانی قابل استفاده است  زیرا برخی کودها نسبت به بقیه بیشتر در دسترس هستند . با این حال ، توصیه نمی شود کسی از کود گربه یا سگ استفاده کند. این نوع کودها به دلیل داشتن انگل برای باغ یا تولید کمپوست نامناسب هستند.

به طور کلی ، کودهای اسب ، گاو و مرغ بیشترین استفاده را برای کوددهی دارند. برخی افراد نیز از کود گوسفند و خرگوش نیز استفاده می کنند.

لازم است بدانید که کود گوسفند از نظر نیتروژن و پتاسیم غنی تر است در حالی که کود خوک حاوی مقدار نسبتاً کمی از هر دو عنصر است. اسب ها به طور عمده چمن و علف های هرز می خورند ، بنابراین کود اسب می تواند حاوی علف و بذر علف های هرز باشد. کود حیوانی منبع خوبی از ازت و کربن آلی است.

این کودها به لحاظ مواد غذایی خیلی غنی می باشند و میزان مصرف آنها باید کم و با احتیاط باشد. برای جلوگیری از سوختگی باید با سایر کودها مخلوط شود. 

توجه: کودهای حیوانی ذکر شده باید 6 ماه حداقل پوسیده شوند.

زمان مصرف کودهای حیوانی

در مورد زمان مصرف کودهای حیوانی بهتر است . کودهایی که به صورت کامل تخمیر شده اند، همزمان با کاشت و یا همزمان با کودهای شیمیایی مورد استفاده قرار گیرند . زیرا، مواد مغذی داخل کود حیوانی شسته شده و هدر می رود.

مواد غذایی مورد مصرف در کودهای حیوانی در فصل پاییز کمتر تاثیر داشته اند . و بیشتر در زمان بهاره مفید است. استفاده از کودهای حیوانی در خاک های بافت ریز هدر رفت مواد غذایی، کمتر صورت می گیرد. در این گونه موارد مصرف کود در پاییز یا اوایل زمستان، در صورت نبودن در منطقه ایجاد یخبندان مشکلی ندارد. در خاک های سبک و شنی یا زمین های شیبدار که وجود شستشو و فرسایش خاک مورد نظر باشد، زمان مصرف کود حیوانی به زمان کاشت نزدیک می باشد.با توجه به پایین بودن قیمت کود حیوانی میتوان این کود را به آسانی از ما بخواهید.

کود گاوی بهتر است یا گوسفندی؟

اولا، مقایسه این دو کود مقایسه اشتباهی است. ثانیا، در صورتی که هرکدام از این کودها را به طور صحیح استفاده کنیم مزیت های زیادی دارند. ولی اگر، به طور غلط استفاده شوند بسیار مخرب می شوند.

کودهای گوسفندی آمونیاک و بذر علف هرز بیشتری را دارند. بنابراین اگر از این کودها در زمین هایی که آب شور یا خاک شور دارند استفاده شود، زیان بارند.

با این وجود کود گاوی درست است که، مواد غذایی کمتری دارد، اما در زمین های شور عملکرد بهتری دارد. کود گوسفندی با سرعت بیشتری در خاک جذب و تجذیه می شود. ولی، کود گاوی سبب حفظ بیشتر رطوبت خاک می شود.

درکل مهمترین موضوع این است که، چه از کود گوسفندی بخواهیم استفاده کنیم و چه از کود گاوی، باید به طور کامل پوسیده شوند و سپس مورد استفاده قرار بگیرند.

کودهای حیوانی برای کشاورزی، خوب یا بد؟

اگر مطالب این مقاله را از ابتدا مطالعه کرده باشید، حتما متوجه شده‌اید که کودهای حیوانی در کنار مزایا، دارای معایبی نیز هستند که هنگام مصرف باید همه جوانب را در نظر گرفت. با توجه به این موارد، اکنون سوالی که شاید به ذهنتان برسد این است که کودهای دامی را مصرف کنیم یا خیر؟
ببینید دوستان عزیز،  استانداردهایی برای فرآوری کودهای حیوانی تعریف نشده و اینکه با روش‌های فراوری رایج نمی‌توان آلودگی‌های احتمالی باکتریایی و قارچی فضولات را از بین برد. به عنوان مثال، بعضی از گونه‌های قارچی و باکتریایی توانایی زنده‌مانی حتی در دماهای چند صد درجه را نیز دارند و براحتی از بین نمی‌روند. کدام روش و تکنولوژی فراوری وجود دارد که دمای محیط کمپوست را تا ۱۴۰ درجه افزایش دهد؟ آیا در ایران همچین تکنولوژی به کار می‌رود؟ در صورت خرید کودهای دامی، نظارتی از طرف کشاورز روی فرایند ضدعفونی و کمپوستینگ صورت نمی‌گیرد و  کشاورز نیز علم کافی برای تشخیص کود حیوانی سالم ندارد (در مواردی با نمونه‌برداری از کود و ارسال به آزمایشگاه‌ها می‌توان از میزان بار میکروبی و میزان عناصر غذایی کود حیوانی مطلع شد) . در کنار این موارد هزینه‌ها را هم در نظر بگیرید. با این وجود و در صورت صرف‌نظر کردن از موارد گفته شده، اگر کودهای آلوده را وارد خاک کنید، در مراحل بعد خسارت‌های احتمالی را به هیچ عنوان نمی‌توان جبران کرد. اگر خودتان علم و امکانات کافی بر کمپوست‌کردن و عملیات ضدعفونی فضولات حیوانی دارید مانعی بر استفاده این نوع از کودهای آلی وجود ندارد. در غیراین صورت توصیه می‌شود حدالامکان از مصرف این نوع کودها خودداری کنید. توصیه جایگزین ما به شما کشاورز عزیز، استفاده از سایر کودها (کودهای زیستی و شیمیایی) در قالب یک برنامه غذایی صحیح و علمی زیر نظر کارشناسان متخصص حوزه تغذیه گیاهی است.

کود دامی یا حیوانی گرم و سرد چیست؟

این اصطلاح در کودهای دامی به نسبت کربن به نیتروژن موجود در کود اشاره دارد. کودهای گرم از نظر محتوای مواد آلی  نیتروژن بیشتری دارند و اگر قبل از کمپوست سازی به خاک اضافه شوند، گیاهان را می سوزاند. کود اسب و مرغ هر دو کود گرم محسوب می شوند.

کودهای سرد حاوی نسبت بیشتری از کربن به نیتروژن هستند و مواد مغذی را به شکلی بسیار کندتر آزاد می کنند. کود گاو و گوسفند هر دو کود سرد محسوب می شوند.

تفاوت انواع کود حیوانی

کود گاوی

کود گاوی بسیار مقرون به صرفه است و یک ترکیب عالی چند کاره است که می توان از آن برای رشد تمام گیاهان از جمله گیاهان بومی استفاده کرد.از آنجا که گاوها علف می خورند  کود آنها برای افزودن ساختار و افزایش هوادهی در خاک مناسب است. کرمهای خاکی نیز در خاک حاوی کود گاوی بیشتر هستند.

کود اسب

 کود اسب بوی زیادی دارد  اما اگر اجازه دهید کمپوست شود بوی آن از بین می رود. پس از رفع بو  آماده استفاده در باغ است. اسب ها معمولاً از مکمل های غذایی تغذیه می شوند , به این معنی که کود آنها ماده مغذی کمتری  نسبت به کود گاو دارد.

کود مرغی

محبوبیت کود مرغی به سرعت در حال رشد است زیرا از نظر مواد مغذی در مقایسه با کود اسب و گاو غنی تر است. بر خلاف گاوها ، اسب ها و حتی گوسفندها ، مرغ ها رژیم غذایی بسیار متنوعی دارند و همین امر باعث می شود که کود آنها بسیار با ارزش باشد.

کود مرغی نیتروژن و فسفر زیادی دارد و در باغهایی که گیاهان بومی دارند (به طور کلی به کود کمتری احتیاج  دارند) از آن استفاده می شود. توجه داشته باشید اگر کود مرغ به خوبی کمپوست نشود می تواند گیاهان را بسوزاند و حتی از بین ببرد.

کود سگ و گربه

به عنوان یک قاعده کلی  کود سگ و گربه برای باغ  مناسب نیست زیرا مدفوع تولید شده توسط سگ و گربه اغلب حاوی انگل های مضر ، باکتری و ویروس هستند.

این عوامل بیماری زا می توانند روی سلامتی انسان تأثیر منفی بگذارند ، به ویژه هنگامی که در باغ های میوه و کشت گیاهانی که خام مصرف می شوند، مورد استفاده قرار می گیرند.

کودهای حیوانی به مانند تیغ دو لبه عمل می‌کنند، اگر این کودها به صورت صحیح فرآوری و کمپوست نشوند زیان‌های آن‌ها به مراتب بیشتر از مزایای آنها خواهد بود و در دراز مدت می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را برای انواع کشت‌های باغی و زراعی وارد کنند.

معایب کودهای حیوانی

با وجود تمام مزایای استفاده از کودهای دامی این کودها خطراتی نیز به همراه خود دارند همان طور که گفته شد در صورتی که فضولات حیوانی بدون فرآوری صحیح و به‌صورت مستقیم مصرف شوند، می‌توانند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به همراه کشت‌های زراعی و باغی وارد کنند.

• وجود بذر علفهای هرز و انواع بیماری‌های قارچی و باکتریایی
• ایجاد سوزندگی در گیاه در اثر مصرف کودهای حیوانی تازه
• آلودگی‌های زیست محیطی
• افزایش شوری خاک
• تحت تاثیر قرار دادن سلامت انسان: کودهای دامی حاوی انواع عوامل بیماری‌زا مانند باکتری سالمونلا، کامپیلوباکتر، باکتری E.coli و… هستند. در صورتی که این کودها فرآوری نشده وارد خاک شوند، در مواردی این عوامل بیمارگر می‌توانند جذب گیاه شده و با تغذیه انسان از آن، وارد بدن شوند.