درختان میوه اگر در شـرایط محیطی مناسـب بدون دخالت انسـان رشـد کنند، زودتـر وارد مرحلـه باردهـی شـده ولـی پـس از چنـد سـال تبدیـل بـه درختانی با شاخه‌های متراکم می‌شوند که از نظر میزان و کیفیت باروری و حتی شکل ظاهری مطلـوب نخواهنـد بـود. در این‌گونه درختـان شاخه‌ها، مزاحم رشـد همدیگـر بوده، دچـار پیچیدگـی و خمیدگی می‌شوند. از سـویی چـون به دلیل پربرگـی، نور کافی بـه درون تـاج درخـت نمی‌رسد به‌تدریج برگ‌ها و شاخه‌های وسـطی خشـک می‌شوند و از بین می‌روند و تولید گل و میوه محدود به سـطح بیرونی تاج شـده و میزان محصول کم می‌شود. برای جلوگیری از این امر و ایجاد شکل و حالت مناسب در گیاه، باید آن را هرس و به نحو دلخواه پیرایش کرد. هرس را می‌توان به طور ساده، حذف بخشـی از درخت دانسـت ولی تربیت هدایت رشـد درخت برای تشـکیل فرم مشخص با استفاده از روش‌های هرس و باز کردن زاویه شاخه‌ها است. دلایل زیادی بـرای انجـام هرس درختان میـوه وجود دارد که اهم آنها را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد.
قبـل از هـرس باغـدار باید بـا اندام‌های رویشـی و زایشـی و همچنین عادت گلدهی درختان سـیب آشـنایی داشـته باشـد
اندام‌های رویشی و بارده درختان سیب شـاخه:
شـاخه: شـاخه عضـوی اسـت کـه از تنـه منشـعب می‌شود. شاخه اولیـه یا اصلـی، شاخه‌ای اسـت که مستقیماً روی تنـه یا محور درخت تشـکیل می‌شود و شاخه‌های ثانویـه بـر روی آن ایجاد می‌شوند. شاخه‌ای که مسـئول افزایش ارتفاع درخـت اسـت محـور نامیده می‌شود. به هر شاخه‌ای که از جانب شاخه دیگری ظاهر شده باشد، شاخه جانبـی می‌گویند.
دارد یـا میخچه: شاخه‌های کوچکی به طول چند میلیمتر تا چند سـانتیمتر (یک تا یک و نیم سانتیمتر) کـه منتهـی بـه یـک جوانـه چـوب بـوده و تحـت شـرایط مناسـب می‌توانند بـه جوانـه گل تبدیـل شـوند
لامبورد یا اسـپار: شاخه‌های جانبـی کوتاهی (دو تا دو و نیم سانتیمتر) هستند که غالباً بـه جوانـه گل منتهـی می‌شوند. لامبوردها بـر روی شاخه‌ها بـه طـور طبیعـی تشـکیل می‌شوند در بعضی ارقام، جوانـه جانبی معمولاً بـه میخچه تبدیل می‌شوند و بعداً بـه لامبورد تکامـل پیدا می‌کند؛ ولی در بعضـی ارقـام و تحت شـرایط مناسـب جوانـه جانبـی مستقیماً به لامبورد تبدیل می‌شود.
جوانه گل: ایـن جوانـه شـامل جوانه بـاز نشـده گل اسـت. ایـن جوانه را جوانـه میـوه نیـز می‌گویند (شکل 1).
جوانـه چـوب: جوانه‌ای کـه پـس از بـاز شـدن تولیـد شاخسـاره می‌کند به جوانه چـوب معـروف اسـت (شکل 1).
براندی سـاده: شاخه‌ای کوچک و قابل‌انعطاف به طول حدود 30 سانتیمتر کـه بـه یک جوانه چوب منتهی می‌شود (شکل 1).
براندی تاج‌دار: شاخه‌ای کوچک و قابل‌انعطاف به طول حدود 30 سـانتیمتر که به یک جوانه گل منتهی می‌شود (شکل 1).
نـرک: شاخه‌هایی هسـتند بـا رشـد بسـیار قـوی کـه فاقـد میوه دهی بـوده و موجـب تضعیـف شاخه‌های دیگر می‌شوند. هرس شـدید در درختان مسـن باعث تولیـد نرکهـای زیاد می‌شود.
بورس: قسمت متورم و گوشتی که در محل اتصال دم میوه به شاخه حامل میوه ایجـاد می‌شود. روی بـورس می‌توان جوانـه چوب سـاده، میخچه، لامبورد و حتی براندی مشـاهده کرد. (شکل 2).
پاجـوش: به شاخساره‌هایی می‌گویند که از ریشه درخت و زیـر زمین و یا زیـر پیوندگاه ظاهر می‌شوند.
x 
شکل یک
شکل دو
شکل سه
تربیت درختان سیب
در سال‌های اول بعـد از کاشـت درختـان میـوه، تمرکـز هـرس بایـد بـر روی انتخـاب شاخه‌های اصلـی و اسـکلت و فـرم درخت باشـد، همچنین رشـد رویشـی درخـت در ایـن دوره بایـد زیـاد باشـد، تا فضـای در نظر گرفته‌شده بـرای درختان سریعاً پرشـده و سـطح باروری به حد مطلوب برسـد. در این دوره از زیاده‌روی در هـرس بایـد اجتنـاب کرده و فقـط هرس ضروری انجـام داد.
میوه‌ها و نقاط رویشـی درخـت بـرای دریافـت مـواد کربوهیدراته تولیدی برگ‌ها با هم در رقابت هسـتند. اگـر درختـان میـوه خیلـی زودتـر از حـد معمـول میوه دهی را آغـاز کننـد، رشـد رویشـی آنهـا دچـار رکـود شـده و در نتیجـه درختـان دیرتر بـه حداکثـر عملکرد خود خواهند رسید. بنابراین در سال‌های اول و دوم و احتمالاً در سـال سـوم کلیه شکوفه‌ها و میوه‌های درختـان جـوان را بایـد از بین برد. از طرف دیگـر در درختان بالغ اگر سرمای زمستانه و یا سرمای دیررس بهاره، محصول درختان را از بین ببرد، رشـد رویشـی درخـت تشـدید می‌شود. در این‌گونه مـوارد کـه محصـول به‌کلی از بیـن رفتـه باشـد، بایـد مقـدار کـود نیتروژنـی سـالانه را بـه نصف مقـدار معمول کاهـش داد. در انتخـاب شاخه‌های اصلـی بایـد بـه زاویـه اتصال شاخه‌ها بـه تنه و محـور درخـت توجـه کافـی کـرد. شاخه‌هایی که زاویـه اتصـال کمتـر از ۴۵ درجه داشـته باشـند، ضعیـف بـوده و ممکـن اسـت تحت‌فشار وزن میـوه و یا برف‌ویخ شکسـته شـوند. زاویـه بین شـاخه با تنـه و یا محـور درخـت 45-60 درجه مطلوب اسـت. هـر انـدازه زاویـه اتصـال بـه قائمـه نزدیک‌تر باشـد، تمایل به رشـد رویشـی شـاخه کمتـر و در مقابـل پربارتـر خواهد بود (شکل 3)
باز کردن شاخه جهت فرم دهی و باردهی زودتر
شاخه‌هایی کـه زاویه اتصـال تند داشته باشـند، معمولاً به‌صورت مکانیکی بایـد اقـدام بـه باز کـردن آنهـا کـرد. ایـن نـوع تربیـت اصولاً در فرم‌های تربیتی محور دار در درختانی مانند سـیب و گلابی لازم اسـت. باز کردن زاویه بین شاخه‌ها به شیوه‌های مختلفی انجام‌پذیر اسـت. در مراحل اولیه تشـکیل شاخه‌ها زمانی که طولی برابر ١٠ تا ١۵ سانتیمتر دارند با زدن گیره‌های لباس به درون زاویه اتصال شـاخه بـه روی محـور، به‌راحتی می‌توان زاویـه اتصال را زیـاد کرد. البته اسـتفاده از ایـن گیره‌ها فقـط در درختـان جـوان تازه هرس شـده مؤثـر اسـت و گیره‌ها باید چنـد مـاه در محل اتصال باقـی بمانند.
در درختان هرس نشـده بین تاج و ریشه درخت تعادل برقرار اسـت. وقتی که تـاج درخـت بـه مقـدار زیادی هرس می‌شود، تعادل ریشـه و تـاج به‌هم‌خورده و درخت با تولید شاخه‌های جدید فـراوان مجدداً ایجاد تعـادل می‌کند. این وضعیت از تولید محصول کاسـته و بر رشـد رویشی اضافه می‌کند. بنابراین نباید هرس شدید هـر چند سـال یـک نوبت را جایگزین هرس سالانه و هرس سـبک کـرد. همچنین برای اجتناب از قطع شاخه‌های قطور در درختان مسن لازم است از همان سال اول کاشـت نسـبت بـه انتخـاب شاخه‌های اصلـی مناسـب و تربیـت صحیـح درختـان اقـدام و شاخه‌های ناخواسـته را در مراحـل اولیه تشـکیل حذف کـرد. در زمان هـرس بایـد به نحـوه برش و محل صحیح قیچی روی شـاخه دقت کـرد. محل برش باید حداقل 2-3 میلیمتر از جوانه فاصله داشـته و شـیب برش هم در جهت مخالف جوانه باشد. در تصویر زیر مورد 4 صحیح و بقیه موارد نادرست هستند
در هـرس شاخه‌ها بایـد جانـب احتیـاط را رعایـت کـرد. هـرس شـدید باعـث تولیـد شاخه‌های جانبـی پـر رشـد می‌شود و بالعکـس هرس سـبک باعـث تولید اعضـا بـارده می‌شود.
همچنیـن در هنـگام هرس باید به موقعیت و سـن شـاخه دقت کـرد. چون عمل هـرس در شاخه‌های جوان‌تر و یـا مسن‌تر بـا عکس‌العمل‌های متفـاوت رشـدی روبه‌رو اسـت. مطابـق تصویـر شـماره 6 هـرس سـرزنی در شـاخه جوان‌تر با رشـد رویشی کمتر و تشکیل زودتر اندام‌های بارده روبه‌رو است؛ ولی بالعکس هرس سرزنی روی شاخه مسن‌تر با رشد رویشی شدیدتر و تأخیر در باردهی مواجه خواهد شد.
.
هرس باردهی
هـرس باردهـی بـه هرسـی اطلاق می‌شود کـه در درختان بـارور بـرای تبدیل جوانه‌های چـوب بـه جوانه‌های زایشـی و افزایـش جوانه‌های گل انجام می‌شود در درختـان سـیب، میـوه از جوانه‌های مرکـب کـه عمدتاً در انتهـای لامبوردها یا براندی هـای تاج‌دار قراردادند، تشـکیل می‌شود. بـه دلیـل اینکـه جوانه‌های گل در درختان سـیب روی شاخه‌های دو‌ساله و مسن‌تر تشـکیل می‌شود، بنابراین، باید درختان سـیب را سبک‌تر هرس کنیم. هرس شـدید یا سـنگین موجب رشـد تعـداد زیـادی شاخه‌های بی‌بار طویـل می‌شود کـه در حالـت عـادی اگـر هرس نمی‌شدند، کوتـاه باقیمانـده و بـارور می‌شدند.
در درختـان سـیب روی پایه‌های بـذری، هـرس عمدتاً شـامل تنک کـردن قسمت‌های متراکـم و حذف شاخه‌های ضعیف، نازک، خشـک، بیمـار و آفت‌زده و غیر بارده در محل‌هایی از درخت اسـت که انتشـار نور ضعیف اسـت. تا سـال پنجم بعـد از کاشـت هنـوز درختـان سـیب و گلابی افزایـش حجـم دارنـد، ولـی افزایش حجـم درخـت بایـد بـه دلیـل تولید میـوه و محصـول روند نزولی داشـته باشـد. در این دوره سـاختار و اسـکلت درخـت بایـد تکمیل‌شده و شاخه‌ها هر چـه بیشتر دارای سـیخک های بارور باشـند. سـیخک ها به طور طبیعی در قسمت‌های مسن‌تر درختـان و روی شاخه‌های دوسـاله بـه بالا تولید می‌شوند ولی به‌وسیله هرس زمسـتانه یـا تابسـتانه می‌توان تعـداد آنهـا را بیشتر کرد.
هـرس زمسـتانه شاخه‌های جانبی جـوان از بالای جوانه چهـارم غالباً منجر به تولیـد یـک یا دو شاخسـاره در یکـی دو جوانه نزدیک به نوک شـده و جوانه‌های تحتانی در طول تابسـتان تبدیل به سـیخک های بارور می‌شوند. جوانه‌های زایشـی از نظـر انـدازه و شـکل گنبـدی آنها از جوانه‌های چوب قابل تمایزنـد. بعد از اینکه جوانه‌های گل به طور کامل تشکیل شدند در زمستان همان سال یکی دو شاخساره رشد کرده از بالای دومین سیخک باید قطع شود. این نوع هرس، سیستمی را ایجاد میکنـد کـه سـیخک ها در مجـاورت شاخه‌های اصلی ایجـاد می‌شوند. این هرس شـبیه هرس سـه جوانه اسـت. این هرس سـه سـال طول می‌کشد و پس از 3 سال شاخه‌های بارور تشـکیل می‌شود. برای این کار در سـال اول شاخه را از بالای جوانه سـوم هـرس کـرده و در سـال دوم پایین‌ترین جوانـه تبدیـل به میخچه می‌شود و دومین جوانه به براندی سـاده و جوانه سـوم به شـاخه تبدیل می‌شود. در سال سوم میخچـه تبدیل به لامبورد شـده و براندی سـاده بـه براندی تاج‌دار تبدیل می‌شود. در این سال شاخه از بالای براندی تاج‌دار حذف خواهدشد.
باتوجه‌به اینکـه بخش‌های بالایی درختان نسـبت بـه هرس واکنش شـدید نشـان می‌دهند، بنابرایـن باغـدار بایـد از هـرس سـرزنی در قسمت‌های فوقانـی درخـت اجتنـاب کنـد در غیـر این صـورت، تولید شاخه‌های زیاد و حالـت جارویی ایجـاد می‌شود و ایـن باعـث سایه‌اندازی و تأخیـر در باردهـی می‌شود.
گاهی در درختـان مسـن تولیـد سـیخک و یـا نقـاط بار دهنده بیش از حد اسـت که در این صورت میـوه تولیـدی ریـز و فاقـد کیفیـت اسـت، بنابرایـن لازم اسـت هـر چنـد سـال یک‌بار تعـدادی از آنهـا را تنک کـرد. از طـرف دیگر باتوجه‌به اینکه اسـپورها یا لامبوردها سـه تا چهار سـال می‌توانند میوه دهند، بنابراین، بهتر است هر چند سال یک‌بار، تعدادی از آنها را حذف و تنک کنیم.
