آنچه در این مقاله خواهید خواند:
مبارزه با آفات و بیماری‌های گردو به علت بزرگ‌بودن این درخت مشکل است؛ زیرا سمپاشی تمام درخت به‌سختی انجام می‌شود. کاشت درختان پیوندی، استفاده از پایه‌های پاکوتاه، ترییت و هرس و انتخاب ارقامی که به طور جانبی محصول می‌دهند موجب کاهش اندازه درخت شده و به طور محسوسی سمپاشی و برداشت میوه را آسان‌تر می‌کند. تدابیر بهداشتی تأثیر زیادی در کنترل آفات و بیماری‌ها دارد؛ ولی اغلب این تدابیر فراموش می‌شوند. تدابیر بهداشتی شامل کاشت درختان سالم جلوگیری از انتقال آفات و بیماری‌ها از طریق ادوات هرس سایر وسایل کاشت، هرس برگ‌ها و شاخه‌های بیمار و سوزاندن آنها است
نهال‌ها قبل از کاشت باید در نهالستان از نظر آفات و بیماری‌ها بررسی شوند
مزیت گردو به‌عنوان درختی کم آفت همواره یکی از دلایل انتخاب آن برای کاشت بوده است؛ ولی در سال‌های اخیر به‌شدت اثرات خشکسالی آفاتی نظیر کرم خراط وضعیت نگران‌کننده‌ای فراهم آورده است. بااین‌حال با به‌کارگیری روش‌ها و تدابیر لازم می‌توان همچنان درختان گردو را بدون سمپاشی در مقابل آفات محفوظ داشت و از این نظر به‌عنوان یک کشت کم‌هزینه همچنان از باغ‌های گردو بهره‌برداری کرد .
کرم خراط (پروانه فری)
شکل بالغ آفت به‌صورت پروانه است و در طبیعت کمتر به چشم می‌خورد. اندازه آن در حد دو بندانگشت بوده و عمری کمتر از دو هفته دارد. خسارت اصلی آن مربوط به تغذیه لاروها از بافت چوبی و ایجاد دالان در درون تنه درختان است. طول این دالان‌ها گاهی به بیش از 50 سانتیمتر می‌رسد و ازآنجاکه خسارت آفت به داخل بافت چوب قدیمی وارد می‌شود، فضای ایجادشده تقریباً ترمیم‌پذیر نخواهد بود . این آفت پلی فاز بوده و به‌غیراز گردو در بسیاری از درختان دانه‌دار، هسته‌دار و در درختان غیر مثمر نیز خسارت ایجاد می‌کند .
عمدتاً این آفت به‌عنوان عامل ثانویه شناخته می‌شود و در صورت بروز هرگونه تنش محیطی خصوصاً با نقصان در آبیاری معمولاً جمعیت آفت به‌شدت گسترش می‌یابد. گاه دیده شده است که دو درخت بافاصله کمتر از 3 متر از هم در صورت تفاوت در میزان تغذیه و آب دریافتی، از لحاظ آلودگی کاملاً با هم متفاوت‌اند. با بررسی درختان آلوده می‌توان خروج شیرابه سیاه‌رنگ از محل سوراخ‌های روی تنه و خروج فضولات خاک‌اره‌ای به رنگ آجری متمایل به قهوه‌ای را مشاهده کرد. این حشره می‌تواند در طی سه سال دو نسل خود را کامل کند به‌این‌ترتیب که برخی از لاورهایی که دیرتر به وجود آمده‌اند، در زمستان و لاروهایی که بلافاصله در فصل بهار از حشرات کامل به وجود آمده‌اند، یک زمستان را سپری می‌کنند. باتوجه‌به توالی ظهور حشرات بالغ و تخم‌گذاری آنها از اواسط اردیبهشت تا اواسط شهریور، امکان سمپاشی و مبارزه شیمیایی بسیار مشکل و نسبتاً غیراصولی است . پروانه‌های ماده بلافاصله بعد از جفت‌گیری تخم‌های خود را به‌صورت دسته‌ای و معمولاً در دهانه دالان‌های قبلی خود یا در شکاف‌های تنه قرار می‌دهند. هر حشره ماده می‌تواند حدود 500 تخم بگذارد. در این مرحله مورچه‌ها خسارت هنگفتی به تخم‌ها وارد می‌آورند. لاروها پس از خروج از تخم با محافظت پوشش تار مانندشان ا تا 2 روز وقت دارند تا خود را به روی برگ‌ها و شاخه‌ها برسانند و از محل دمبرگ یا رگبرگ اصلی و از شاخه‌های جوان وارد شاخه شوند. در این مرحله نیز پرندگان و همچنین نوعی بین شکارگر خسارت عمده‌ای به لاروها وارد می‌کنند. لاروها در سنین اولیه معمولاً چند بار از سوراخ‌های ورودی خارج شده و شاخه‌های قطورتر را برای ادامه فعالیت انتخاب می‌کنند
لاروها در مرحله انتقال آسیب‌پذیرترند؛ بنابراین در طول فصل بهار و تابستان با تشخیص زمان حداکثر ظهور لاروهای سن یک (حدود 35 روز پس از ظهور اولین پروانه)، در صورت ضرورت سمپاشی تا حدی مؤثر است. برای این منظور استفاده از سموم تماسی و گوارشی نظیر فوزالون به میزان 5 /2 در هزار ممکن است نتیجه‌بخش باشد . لازم به ذکر است با تکرار سم‌پاشی‌ها ضمن صرف هزینه و اثرات کمتر و همچنین حشرات مفید نیز از بین می‌روند و ممکن است تراکم افت حتی بیشتر شود؛ بنابراین مشورت با کارشناسان و تعیین بهترین زمان سمپاشی از طریق تشخیص حداکثر تراکم حشرات شکار شده در تله‌های نوری و فرمونی یا برحسب شکار اولین پروانه در تله‌های نصب شده و محاسبه پیک لاروهای سن یک برای انجام سم باشی بسیار مهم است . استفاده از تله‌های نوری و فرمونی به تعداد بیشتر در یک باغ می‌تواند به‌عنوان روش مبارزه تلقی شود . برای این منظور برای هر هکتار 50 تا 100 عدد تله در نظر گرفته می‌شود. لامپ تله‌های نوری ترجیحاً باید جیوه‌ای باشد و برای پوشش بالای تله بهتر است به‌جای ورقه فلزی از تلق استفاده شود .
در تله فرمونی علاوه بر فرمون کرم خراط، فرمون حشره‌ای به نام پروانه زنبور مانند، پروانه فری را به‌مراتب بیشتر شکار می‌کند. به دلیل کم پرواز بودن حشرات ماده در اثر سنگینی، بیشتر حشرات شکارشده در انواع تله‌ها پروانه‌های نر هستند؛ بعضی مواقع با بکار گیری فرمون های اختلال در جفت‌گیری و پراکنش فرمون حشره ماده در باغ منجر به سردرگمی می‌شود . به‌طورکلی استفاده از این روش‌ها اثرات چشمگیری در کنترل افت کرم خراط داشته است . با فعالیت و نفوذ بیشتر لاروها به داخل تنه درختان، مبارزه با لاروهای قدیمی مشکل‌تر می‌شود. روش‌های روتین در ایران برای ازبین‌بردن آفت در داخل دالان‌ها با استفاده از سیم مفتولی یا پنبه آغشته به سموم تدخینی مثل دیکلروس (ددواپ) یا کلرییریفوس (دوروسبان) یا تزریق سم با سرنگ و سپس بستن دهانه حفره اجرا می‌شود که به هر صورت علی‌رغم مؤثربودن، روشی وقت‌گیر و پرهزینه است و در باغ‌های قدیمی و برای درختان بلند به‌سادگی امکان‌پذیر نیست.
رسیدگی و نگهداری مطلوب باغ خصوصاً از لحاظ آبیاری و هرس مناسب، تغذیه بهینه، حذف علف‌های هرز و بهداشت باغ می‌تواند به شکل مؤثری در کنترل آفت مؤثر باشد. بعضی از آفات ارتباط زیادی به وضعیت عمومی و نحوه رسیدگی به باغ ندارند و درصورتی‌که همسایگان مبارزه نکنند، مجدداً آلودگی بروز می‌کند . ولی آفات چوب‌خوار تنها جذب درختانی می‌شوند که در اثر رنجور بودن از خود فرمون مخصوصی ترشح می‌کنند؛ بنابراین با اصلاح باغ‌های قدیمی و رسیدگی هرساله و اقدامات اساسی در تأمین آب موردنیاز و با
به‌کارگیری و توسعه روش‌های مبارزه بیولوژیک برای کنترل کرم خراط بسیار مهم بوده و برنامه‌ریزی و توجه شایسته‌تری می‌طلبد. از سایر دشمنان طبیعی این آفت، نوعی زنبور به نام میکروگاستر، شفیره‌ها را پارازیته می‌کند و زنبوری دیگر به نام هوروژنز به لاروهای در حال زمستان‌گذرانی حمله می‌کند .
روش استفاده از برق شهری برای ازبین‌بردن لاروها نیز مطرح است. در این روش دو میخ به فاصله یک متر از هم روی تنه خسارت‌دیده نصب می‌شود و دو سرسیم برق‌دار برای چند دقیقه به آن وصل می‌شود. نتایج کاربرد اجرایی این روش سوای خطرات آن چندان معین نیست. هرس و حذف شاخه‌های آلوده نیز توصیه شده است: ولی هرس شدید شاخه‌های اصلی کمک زیاد به کنترل آفت نمی‌کند و در سال بعد مجدداً شاخه‌های نورسته با شدت بیشتری آلوده می‌شوند. تزریق سم به همراه نوعی ترکیب مغذی شامل سولفات روی، سولفات آهن، سولفات منگنز سولفات مس و کود اوره هر یک به نسبت 3 درصد مخلوط با خمیر نانوایی در فضاها و سوراخ‌های ایجادشده روی تنه اصلی درختان به طور تجربی نتایج قابل ملاحظه‌ای را در برداشته است
کنه‌ها
انواع کنه‌های گال زا و کنه تار عنکبوتی روی درختان گردو دیده می‌شوند و مخصوصاً کنه‌های گال زا بسیار شایع بوده و به‌سادگی قابل‌رؤیت هستند. کنه‌های گال زا بیشتر در تزریق مواد مغذی به درخت‌های آسیب‌دیده قسمت‌های پایین درخت گردو به‌صورت نقاط زگیل مانند ریزودرشت روی برگ یا در قسمت زیرین برگ دیده می‌شوند. در ویدئو زیر می توانید کنه گال زگیلی و نحوه مبارزه با آن را مشاهده فرمایید.
کنه‌های تارعنکبوتی در مراحل اولیه کمتر به چشم می‌آیند؛ ولی با تشدید تنش‌های آبی در تابستان و در کنار جاده‌های پر گردوخاک و نیز در صورت انجام بعضی از سم‌پاشی‌ها با سموم آفت‌کش و درنتیجه کاهش جمعیت کنه‌های شکارگر، حالت طغیانی به خود می‌گیرند و به‌شدت در عملکرد کمی و کیفی محصول مؤثرند . در صورت ضرورت کنترل کنه‌ها، گاهی محلول‌پاشی گوگرد 2 هزار در پاییز در هنگام برگ‌ریزان و نیز در بهار هنگام تورم جوانه‌ها توصیه می‌شود. همچنین سمپاشی زمستانه با روغن ولک 2 درصد به همراه یک سم حشره‌کش فسفره مؤثر است.
در ویدئو زیر می توانید کنه گال زا درخت گردو و روش مبارزه با آن را مشاهده کنید.
شپشک‌ها
شپشک‌ها نوعی سپردار به نام شپشک گردو شناخته شده است که چندان به‌عنوان آفت مسئله‌ساز در کشور گزارش نشده است . ولی برخی از شپشک‌های دیگر نظیر شپشک‌های آسیایی و شپشک واوی سیب و همچنین شپش سفید توت ممکن است بسیار خطرناک بوده و در صورت بروز و چاره‌جویی‌نکردن، ضمن تضعیف درخت پس از چند سال ممکن است درختان جوان را خشک کند یا آسیب زیادی وارد نماید .
گاهی ممکن است سم‌پاشی‌های مختلفی برای مقاصد و آفات مختلف در طول فصل نیاز باشد. این سم‌پاشی‌ها اغلب دشمنان طبیعی شپشک‌ها را نیز از بین می‌برد. انواع کفشدوزک‌های شکارگر و زنبورهای پارازیت کننده در کنترل شپشک‌ها نقش دارند. به هر صورت اگر شدت آلودگی به شپشک‌ها افزایش یابد اقداماتی نظیر حذف و سوزاندن شاخه‌های خیلی آلوده، سمپاشی زمستانه با استفاده از سموم شپشک کش نظیر اتیون 2 در هزار به همراه 2 درصد روغن ولک، در کنترل آفت بسیار مؤثر است . همچنین طبق بررسی کارشناسان برای تعیین تاریخ سمپاشی بهاره (سمپاشی همزمان با خروج پوره‌ها از تخم و تا قبل از ایجاد سپر جدید)، در اوایل اردیبهشت‌ماه با اتیون 2 در هزار توصیه می‌شود. سرمای شـدید پاییـزه و زمسـتانه نیـز گاهـی جمعیـت شپشـک هـا را بـه شـدت تنـزل مـی دهـد.
در ویدئو زیر نحوه مبارزه با این آفت را مشاهده فرمایید.
شته‌های گردو
شـامل شـته معمولـی گـردو و شـته خال‌دار گردوسـت. شـته معمولـی گـردو در سـطح زیریـن برگ‌ها تجمـع دارد؛ ولی شته خالـدار بـا تراکـم بیشـتر روی سـطح رویـی و عمدتاً در امتـداد رگبرگ اصلـی دیـده می‌شود.
هــر دو نــوع شــته، مخصوصاً شــته خال‌دار یــا همــان شــته ســبز گــردو، عســلک زیــادی ترشــح می‌کند لــک شــدن برگ‌ها و گاهــی فراهم‌شدن زمینــه بــرای رشــد قــارچ فوماژیــن می‌شوند. نوشته‌ها از شــیره نباتــی بــه هــر صــورت از تــوان درخــت می‌کاهد و در عملکــرد کمــی و کیفــی محصــول مؤثــر اســت؛ ولــی معمولاً ایــن میـزان خسـارت چنـدان جـدی تلقـی نمی‌شود. کنتـرل شته‌ها بـه کمـک عوامـل بیولوژیـک به‌خصوص زنبـور تریوکســیس پالیــدوس قابل‌قبول عنــوان شــده اســت؛ ولــی در صــورت ضــرورت سمپاشی اســتفاده از ســموم فســفره تماسـی نظیـر زولــون (فوزالــون) ۳ در هــزار یــا مصــرف ســموم سیســتمیک نظیـر کنفیـدور (ایمیداکلوپریــد( 16 درصد لیتــر در هــزار بــرای شته‌های پشــت بــرگ کاملاً مؤثــر اســت.
در ویدئو زیر می توانید با این آفت و نحوه مبارزه با آن آشنا شوید.
کرم سیب:
ایــن آفــت علاوه بــر درختــان دانه‌دار و هسته‌دار، بــه محصــول گــردو نیــز از دو طریــق خســارت وارد می‌کند. نسـل اول آفـت باعـث ریـزش میوه‌های کوچـک می‌شود و بـا فعالیـت نسـل دوم و گاهـی نسـل سـوم، باعـث از بیـن رفتـن ارزش اقتصـادی محصـول بـه دلیـل کرم‌خوردگی و سیاه‌شدن مغـز می‌شود. میـزان خسـارت در ارقـام زودرس شـدیدتر اسـت. ایـن آفـت زمسـتان را به‌صورت لارو کامـل در داخـل پیلـه در زیـر پست‌های درخـت بـه سـر می‌برد و در بهـار از هـر پروانـه مـاده ۳۰ تخـم روی برگ‌ها یـا روی گردوهـای کوچـک گذاشـته می‌شود. لاروهـای نسـل اول پـس از خـروج از تخـم وارد میـوه می‌شوند کـه فضولات لارو در محـل دمـگل میوه‌های نـارس مشـهود اسـت و نهایتاً ایـن میوه‌ها ریـزش می‌کنند. نسـل دوم آفـت از محـل اتصـال دو میـوه یـا از محـل اتصـال دم گل یـا از هـر نقطـه دیگـر سـطح میـوه وارد می‌شود. ممکـن اسـت در شـرایط خـاص نسـل سـوم نیـز تشـکیل شـود. در بعضـی سال‌ها خسـارت زیـادی بـه ارقـام پوست‌نازک وارد کنـد
معمولاً لاروهــای نســل دوم یــا ســوم پــس از کامل‌شدن بــه حالــت دیاپــوز تبدیــل شــده و از میــوه خــارج می‌شوند و زمستان‌گذرانی می‌کنند؛ ولـی معمولاً در تعـدادی از میوه‌های یـک درخـت پـس از برداشـت ممکـن اسـت همچنـان آفـت در میـوه باقی‌مانده و کـرم مشـاهده شـود. بـرای مقابلـه بـا آفـت کـرم سـیب، ازبین‌بردن پناهـگاه زمسـتانه مؤثـر اسـت؛ بـه ایـن صـورت کـه پوسته‌های شـل و شکسـته روی تنـه درخـت برداشـته شـود و شکاف‌ها بـا چسـب هـرس پـر شـود.
همچنیـن بسـتن گونـی کنفـی به‌دور تنـه درخـت به‌عنوان تلـه بـرای اسـتقرار لاروهـای زمسـتان گـذران و سـپس معـدوم کـردن آن و نیـز اسـتفاده از تلـه فرمونـی حـاوی فرمـون جلب‌کننده حشـره نـر بـرای هـر هکتـار ۵۰ تـا ۱۰۰ عـدد مفیـد اسـت.
از کنتــرل شــیمیایی در حــد امــکان بایــد اجتنــاب کــرد و در صــورت خســارت زیــاد اســتفاده از ســموم فســفره نظیــردیازینـون ۶۰% بـه میـزان یک و نیم در هـزار حداقـل دو مرحلـه همزمـان بـا خـروج لاروهـای نسـل اول و نسـل دوم توصیـه می‌شود. و تعییـن دقیـق ایـن زمـان بـر حسـب حداکثـر تعـداد حشـره بالـغ شکارشـده در تلـه نـوری یـا فرمونـی اسـت کـه ممکـن اسـت یک‌بار در اوایـل اردیبهشـت و یک‌بار در اواخـر خـرداد باشـد. لازم بـه ذکـر اسـت دشـمنان طبیعـی ایـن آفـت نظیـر پرندگانـی ماننـد دارکـوب، سـنهای شـکارگر و زنبورهـای پارازیـت کننـده می‌توانند نقـش بسـزایی در کنتـرل آن داشـته باشـند.
سلام عالی بود