باغ گردو یکی از باغ‌های محبوب و پرمزه است که نیازمند مراقبت و دانش خاصی برای احداث و مدیریت آن است. در این مقاله، به بررسی نکات اساسی برای احداث و مراقبت از باغ گردو می‌پردازیم. از انتخاب مناسب مکان و خاک تا نکات مربوط به آبیاری، تغذیه و حفاظت در برابر بیماری‌ها و آفت‌ها، همه جزئیات را به صورت کامل بررسی خواهیم کرد تا شما بتوانید باغ گردوی خود را با موفقیت احداث و مدیریت کنید

1-مکان کاشت درخت گردو

ایران در عرض جغرافیایی 40_25 درجه شمالی واقع شده است . اصولاً مناطق گردو کاری در دنیا در عرض 55_30 درجه شمالی واقع گردیده اند. بعبارتی بغیر از استانهای جنوبی کشور(حاشیه خلیج فارس و دریای عمان) سایر مناطق کشور در صورت فراهم گردیدن سایر فاکتورهای آب و هوائی می توانند به کشت گردو اختصاص یابند.

2– توصیه بر حسب ارتفاع جهت بهبود عملکرد :

ارتفاع 0_1200 متر از سطح دریا جهت گردوی محلی ویژه -( گردوی چندلر – گردوی فرانکوت – پدرو – هارتلی – گردوی اسراییلی ) میباشد.
ارتفاع 1200 متر تا 2000 متر فقط برای گردوی فرنور و وارتیه ویژه میباشد.

3- اقلیم:

گردو درختی است که در شرایط آب و هوای مدیترانه ای در نواحی که دارای تابستانهای معتدل و زمستان سرد باشند به خوبی رشد میکند.

4- نیاز سرمایی گردو حدود3000_1500 ساعت میباشد  در دمای صفر تا 7درجه سانتیگراد بسته به رقم می باشد.
5- درجه حرارت لازم برای رشد و تکامل12-9 درجه سانتیگراد و حداکثر 37درجه سانتیگراد و حداقل 20_15 درجه سانتیگراد می باشد.

6- دمای مناسب برای محصول دهی مناسب بطور میانگین 22_18 درجه سانتیگراد و حداکثر 35 درجه سانتیگراد می باشد.
7- درجه حرارت لازم برای آغاز فعالیت درخت و بیدار شدن از خواب زمستانی7-5 درجه سانتیگراد می باشد، وحداقل دمائی که درخت گردو می تواند در زمستان تحمل کند 20- درجه سانتیگراد می باشد.

8- گردو به سرمای دیروقت بهاره حساس است لذا مصون بودن نسبی منطقه از سرمای بهاره دیروقت الزامی است.
برودت 5- تا 7- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی گل باز شده می گردد. برودت 7- تا 10 – درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی جوانه های زایشی می شود.

9- درجه حرارت مناسب برای گرده افشانی 25_15 درجه سانتیگراد می باشد.
در دامنه های مشرف به جنوب گلدهی سریعتر اتفاق می افتد اما خطر سرمازدگی بهاره را افزایش میدهد.

10- از کشت و پرورش گردو در مناطقی با رطوبت نسبی بالای 70_60 درصد باید خودداری کرد ،اما رطوبت نسبی کمتر از 25% درصد نیز مناسب نمی باشد.
11- خاک:
گردو در خاکهای رسی سنگین و مرطوب رشد مناسبی ندارد ،
وجود خاکهای نیمه سنگین از نوع شنی رسی و لومی برای پرورش گردو مناسب است

12-  عمق خاک:
باید حداقل 3 متر باشد. درختان گردو خاکهائی با بافت لومی یکدست و با عمق زیاد بیشترین محصول را تولید می کنند. این خاک ها ترکیبی بهینه از نفوذپذیری همراه با حفظ آب و تهویه اطراف دارند. خاکهای لومی نسبت به خاکهای شنی به دلیل ویژگی حاصلخیزی آنها و حفظ بهتر رطوبت ارجح بوده و امکان مدیریت بهتر آبیاری را دارند. همچنین نسبت به خاکهای رسی ـ لومی و خاکهای سیلتی رسی، لومی و خاکهای رسی برتری دارند. زیرا امکان زهکشی و تهویه در این گونه خاکها به رطوبت بیشتر از خاکهای ریز بافت است.

13- حداکثر شوری برای گردو 4 میلی موس بر سانتی متر است.

14-  اسیدیته مناسب ( pH ) برای پرورش گردو حداقل 6/5 و حداکثر7/5 می باشد. خاکهای ایران غالباً دارای pH بالا بوده که کاهش آن یکی از اساسی ترین راهکارها برای برطرف کردن نیازهای غذائی گیاهان به منظورتسهیل در جذب مواد غذائی می باشد.
15- نیاز آبی گردو :
بر حسب منطقه و رقم 8تا 10 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد.

در آبیاری قطره‌ای نیاز آبی حدود 6_8 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد.
16- شیب:
در شیب های جنوبی گلدهی سریعتر اتفاق می افتد اما خطر سرمازدگی بهاره را افزایش میدهد.

17- درختان میوه برای رسیدن به حداکثر رشد، و تولید بیشترین و مرغوبترین محصول، نیاز به دریافت نور کافی دارند. این امر ایجاب می کند که هنگام کاشت، بین درختان مجاور فواصل بحصوصی، که برای درختان، مختلف است و به اندازه آنها در حداکثررشد بستگی دارد.

18- روش های مختلف کاشت درختان میوه : مهمترین روش‌ها  : مربعی _ مستطیلی _مثلثی و داربستی میباشد

19-گرده افشانی :

گرده‌افشانی گردو عمدتاً توسط باد انجام می‌گیرد.

21– تهیه بستر :
خاک بیشتر باغها یکنواخت نیستند، خاک داخل یک باغ از ناحیه ای به ناحیه دیگر تفاوت دارد و ویژگی فیزیکی آن نیز همراه با عمق خاک تغییر می کند. ارزیابی موفقیت آمیز خاک یک باغ و اصلاح آن باعث ایجاد این اطمینان میشود که:
الف- هیچگونه موانع فیزیکی و زهکشی وجود ندارد.
ب- قابلیت نفوذ و حفظ رطوبت هرچه بهتر و یکنواخت تراست.
ج- محدودیت هائی که اصلاح آنها بعد از احداث باغ بسیار دشوار یا غیر ممکن است وجود ندارد.

خاک‌های دارای لایه رسی لایه فشرده‌ای از رس دارند که مانع حرکت روبه‌پایین آب شده و بنابراین در تهویه و رشد ریشه در خاک نیمه سطحی محدودیت دارند. اصلاح خاک، مخلوط‌کردن لایه رس با بقیه نیم‌رخ خاک منجر به رشد بهتر ریشه می‌گردد. اصلاح خاک‌ها دارای لایه سخت نیازمند خردکردن و شکستن لایه سخت است تا از رشد ریشه جلوگیری به عمل نیاید.

22- شکستن لایه های غیر قابل نفوذ :
تجمع مواد حاوی کلسیم در لایه های زیرین خاک در عمق حدودا یک متری از سطح خاک باعث ایجاد لایه های غیر قابل نفوذی می شود که از رشد و توسعه ریشه های درخت به اعماق خاک جلوگیری می نمایند که نهایتا منجر به عدم رشد گیاه و نتیجتا خشک شدن آن می انجامد.
برای رفع این معضل و شکستن این لایه، انجام شخم عمیق با استفاده از وسایلی نظیر ریپر و سوسولوز امکان پذیر است .

23- تهیه چاله :
گودالها بایستی قبلا آماده شده باشند. زمان گوده برداری با زمان درختکاری در ارتباط است ، بدین معنی که اگر موقع کاشت نهال در اواخر پاییز است چاله ها بایستی در تابستان واگر موقع کاشت نهال در زمستان است چاله ها بایستی در پاییز حفر شده باشند.
ابعاد گودال بستگی به نوع خاک واندازه ریشه دارد، ابعاد گودال بایستی به نحوی باشد که ریشه ها در موقع کاشت با دیواره تماس پیدا نکنند درخاکهای مرغوب گودال می بایستی فضایی بین 60_30 سانتیمتر بیشتر از نوک ریشه ها داشته باشد واین فضا برای خاکهای نامرغوب می بایستی بیشتر مد نظر قرار گیرد.
معمولا قطر چاله هابین 30 تا 50 سانتی متر خواهد شد .در صورتیکه از مته پشت تراکتوری استفاده شود، قطر چاله حدود 35 سانتی متر خواهد بود عمق چاله بستگی به عمق پراکنش ریشه های درخت دارد در عمل معمولا” عمق 40 تا 50 سانتی متری مناسب می باشد.

24- زمان کاشت :
موعد کاشت گردو در مناطق معتدله از اوایل بهمن تا اواخر اسفند و در مناطق سردسیر پس از سپری شدن فصل یخبندان در اواخر زمستان تا اوایل بهار می باشد.

25- نحوه کشت ‌:
پس از انجام هرس ریشه ها (آرایش ریشه)، نهالها در وسط چاله های کاشت قرار گرفته و خاکی که قبلاً آماده گردیده است به آرامی در اطراف ریشه نهال ریخته شده و کوبیده می شود تا محفظه های هوا در حفره های داخل ریشه باقی نماند. لازم به ذکر است که عملیات کاشت نهال بایستی به طریقی انجام شود که محل یقه در بیرون از خاک قرار گیرد. و محل پیوند حداقل 15_10 سانتیمتر بالاتر از سح خاک باشد .
26- بعد از کاشت، عملیات سربرداری از ارتفاع 120_80 سانتی متر با برش مورب (45 درجه) انجام شده و محل برش با چسب باغبانی پوشانیده شود.

27– قیم گذاری :
باید از قیم برای هدایت رشد و حفاظت نهال در برابر باد استفاده گردد.

28– مالچ :
بمنظور حفظ رطوبت خاک از موادی مثل کاه و کلش ، مواد پلاستیکی ، بقایای گیاهی ، مالچ نفتی و غیره بعنوان مالچ می توان استفاده کرد.

29– آبیاری اولیه :
انجام آبیاری اولیه بلافاصله پس از کاشت الزامی است.
30– هرس فرم :
بهترین روش هرس فرم درخت گردو، هرس جامی با محور تغییر یافته می باشد که در سال دوم (5_3) بازوی اصلی از جوانه های زیرین در جهات مختلف و بفواصل حداقل 30 سانتی متر از همدیگر انتخاب می شوند که اسکلت اصلی درخت را تشکیل می دهند. و در جهات مختلف قرار داشته باشند.

31-  عملیات هرس
هرس بایستی طوری انجام شود که در نهایت درخت به فرم هرس جامی با محور تغییر یافته و با شکل متقارن درآید.
معمولاً در ارقام با باردهی انتهایی عملیات هرس تا (سال چهارم )انجام می شود و بعد از سال چهارم، هرس تنها به حذف شاخه های زائد و خشک شده محدود می گردد، لیکن در ارقام با باردهی جانبی، هرسال یک سوم انتهایی شاخه ها هرس شده و در تمامی مراحل محل هرس  با چسب باغبانی پوشانده  شود.

32– اصلاح سیستم کاشت :
تعدیل تراکم:اگر تراکم در داخل باغ بدلیل زیاد یا کم بودن تعداد درختان نا مناسب باشد و یا درختان بصورت نامنظم کشت شده باشند، بطوریکه عبور و مرور ادوات در داخل باغ را با مشکل روبرو کنند می بایست درختان نامناسب را حذف و در صورت لزوم واکاری نمود.

33- تنظیم فواصل بین درختان:
در گردوی پیوندی فواصل کاشت 7‌×7 متر و در گردوی بذری فواصل کاشت 10×10 متر و بصورت سیستم (مربع) می باشد و در مناطق کوهستانی و اراضی شیبدار فواصل کاشت گردوی پیوندی 6 متر و گردوی بذری 8 متر و بر روی خطوط تراز می باشد.

34– واکاری:
در مواردی که تعدادی از درختان خشک گردیده ویا فواصل خالی روی ردیفها وجود دارد .

می‌توان نسبت به کشت نهال اقدام نمود فواصل خالی می‌تواند در اثر انجام عملیات تعدیل تراکم در باغ ایجاد شده باشد.
35– پوشش تنه:
برای پیشگیری از خسارت جوندگان، سرمازدگی، آفتاب‌سوختگی، آفات و بیماری‌ها صورت می‌گیرد.
در برخی موارد از فنس (توری) برای حفاظت درختان از صدمات حیوانات و چرای دام‌ها استفاده می‌شود. استفاده از محلول بوردو همچنین رنگ سفید نیز می‌تواند تنه را از آفتاب‌سوختگی محافظت نمایند.
در مناطقی که آفتاب شدید وجود دارد می‌توان برای حفاظت دانهال‌ها از لوله‌های پلاستیک سفیدرنگ به طول 150_ 100 سانتیمتر و قطر 30_20 سانتیمتر استفاده کرد که هم باعث حفظ تنه گیاه از آسیب جوندگان شده و هم تنه را از آفتاب‌سوختگی محافظت می‌کند. این لوله دارای یک شکاف طولی است که با کمی فشار به‌راحتی باز می‌شود و پس از استقرار در پیرامون تنه دوباره بسته می‌شود.
36- نگهداری باغ تا زمان باردهی اقتصادی مجدد:
این عملیات شامل مواردی نظیر شخم سالیانه بین ردیف‌ها، تهیه، حمل و پخش کودهای دامی و شیمیایی، مبارزه با آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، هرس و… است.
37- کود آلی:
کود دامی به میزان ۳۰-۱۵ تن در هکتار در هر سال یکبار به‌صورت چالکود در خلال پائیز و زمستان در اختیار باغ قرار می‌گیرد.
38-  کود شیمیایی:
با درنظرگرفتن نتایج آزمون خاک و برگ و باتوجه‌به سن درخت گردو و به‌ازای هر اصله سالیانه 1_5/. کیلو ازت خالص در دو نوبت نیمی در اوایل فروردین و الباقی یک ماه بعد و ترجیحاً سولفات آمونیوم و یا اوره داده می‌شود . کود فسفره و ترجیحاً سوپر فسفات تریپل به میزان 75 /. __ 5/. کیلو فسفات به‌ازای هر درخت و کود پتاسه و ترجیحاً سولفات پتاسیم به میزان 1-/5 کیلو پتاس به‌ازای هر درخت در اسفندماه و همه کودها در سایه‌انداز درخت داده شده و بلافاصله آبیاری گردد. مقادیر کوچک‌تر برای نهال و مقادیر بزرگ‌تر برای درختان بارور ذکر شده است.
ضمناً در روش چالکود نیز به‌ازای هر نهال دو چالکود به ابعاد 50 ‌‌×50 سانتی‌متر و در سنین باردهی چهار چالکود در چهار طرف درخت و در سایه‌انداز درخت حفر می‌شود که تا 8 چالکود نیز قابل‌افزایش است. در هر کدام از آنها 20_10 کیلوگرم کود دامی پوسیده به همراه 1/2 یا 1/4 از مقادیر ذکر شده از کودهای شیمیایی (فسفاته و پتاسه) در خلال زمستان داده می‌شود. ضمناً کودهای میکرو شامل اوره، اسید بوریک و سولفات روی هر کدام به میزان ۵ در هزار در دو نوبت، یکی در پاییز بعد از برداشت میوه و قبل از ریزش برگ‌ها و دومی در اوایل بهار در زمان متورم‌شدن جوانه‌ها محلول‌پاشی می‌شود. کودهای میکرو از زمان باردهی میوه و در گردوی پیوندی از سال پنجم به بعد داده می‌شوند.

39-  مبارزه با آفات و بیماریها:
درصورت مشاهده خسارت بیش از حد آستانه اقتصادی آفات و بیماریهای مهم گردو، عملیات مبارزه با آفات و بیماریهای مذکور براساس دستورالعمل سازمان حفظ نباتات صورت می پذیرد. آفات و بیماری های مهم و اقتصادی گردو عبارتند از: کرم خراط ، کرم سیب، شته، آنتراکنوز و باکتریوز. در مورد آفات حتی المقدور باید سعی شود از مبارزه شیمیائی استفاده نشود ولی در صورت لزوم برای بعضی از آفات مثل شته سبز و یا شته خالدار لازم است در صورت طغیان، مبارزه صورت گیرد، البته این آفت تقریباً در همه جا دیده میشود ولی انگل ها و شکارچیان مناسبی نیز در مناطق مختلف دارد، لذا بهتر است پس از بروز آفت، چند نوبت بازدید بعمل آید، در صورتیکه تعداد شته سالم روی هر برگچه از 15 تا 20 عدد بیشتر باشد، با نظارت کارشناسان حفظ نباتات به مبارزه با این آفت اقدام شود.
آفت مهم دیگری که مبارزه مکانیکی و شیمیایی لازم دارد کرم خراط (لارو پروانه فری ) است . خسارت کرم خراط بیشتر در مناطق کم ارتفاع و همچنین مناطق گرم و خشک می باشد لازم است قبل از هرس کاملاً بصورت فیزیکی حذف و دالان های روی شاخه های اصلی و تنه اصلی بوسیله سم و چسب پیوند پوشانده شوند، در فصل رشد نیز شاخه های جدید را در حدود اواخر خرداد و تیرماه بازدید نموده در صورت مشاهده اولین آثار فعالیت این آفت، آنها را حذف نموده وچند سمپاشی با سموم تدخینی انجام داده و از تله فرمونی و طبق توصیه کارشناسان حفظ نباتات استفاده می شود.
در مورد سایر آفات بخصوص کنه ها باید از مبارزه تلفیقی و همچنین جلوگیری از ایجاد گرد و خاک درکنترل این آفت موثر است، استفاده کرد .
در مورد بیماریها مخصوصاً بیماری باکتریائی بلایت لازم است در موقع شناسایی و انتخاب درختان، ارقام مقاوم انتخاب شده باشند.
در بعضی از سالها که در بهار، بارندگی زیاد می باشد، شده ممکن است بیماری آنتراکنوز گسترش یابد در اینصورت حتماً باید با کارشناسان حفظ نباتات مشاوره لازم انجام شود و در صورت لزوم با استفاده از سموم قارچکش در دو نوبت بهار و تابستان نسبت به مبارزه شیمیایی با این بیماری اقدام کرد.
40– سرما زدگی:
– با توجه به توصیه های تحقیقاتی رقم مناسب و دیرگل باید کشت شود.
در این خصوص ارقام دیر برگ (دیرگل)  Chandler،Hartley،RDM ،Pedro قابل توصیه میباشد.

41-  کنترل آفات و بیماریها و علفهای هرز در باغات آسیب دیده از سرما با توجه به ضعیف شدن درختان از اهمیت ویژه ای برخوردار است که می بایست به دقت انجام شود. تغذیه ، آبیاری درختان در باغات سرمازده باید به طور منظم انجام شود. و درختان و شاخه های حذف شده بایستی هر چه سریع تر از باغ خارج و معدوم گردند.

42- روشهای پیشگیری از سرما و یخ زدگی درختان:

الف- روش‌های کوتاه‌مدت

• گرم‌کردن باغ با استفاده از بخاری‌های باغی:
  جهت جبران گرمایی که از طریق تشعشع از دست می‌رود می‌توان از بخاری‌ها یا پلار. باغی (140_80 عدد در هکتار) استفاده نمود.
• روش غرقاب کردن خاک
  به‌ازای هر گرم آب در حال یخ‌بستن حدود 80 کالری گرما آزاد می شود. گرمای آزاد شده از آب باعث حفظ دمای باغ در محدوده دمایی بین 1 تا 2 درجه سانتیگراد یا کمی بیشتر می شود. این مقدار گرمای آزاد شده می تواند تا حدودی باعث حفاظت گیاه از یخ زدگی گردد. لذا آبیاری غرقابی می تاند تا حدودی از میزان سرما بکاهد .
• انواع پوشش‌ها:
  از انواع پوشش‌های گیاهی مانند کاه، کلش، شاخ‌وبرگ گیاهان و خاک و… استفاده می‌شود.
• سفیدکردن شاخه‌ها:
  معمولاً سطوح سفید، در شبهای صاف بی‌ابر بدون باد، کمتر از سطوح سیاه و تیره در اثر تشعشع حرارت خود را از دست می‌دهند.
  ب – روش‌های بلندمدت:
• انتخاب مکان مناسب:
  توصیه می‌شود درختان گردو در دامنه‌های رو به شمال کشت گردند، تا گلدهی بهاره آنها به تأخیر افتاده و به‌صورت طبیعی خطر سرمازدگی آنها کاهش یابد.
• انتخاب خاک مناسب:
  خاک‌هایی که دارای عمق حدود 50 سانتیمتر هستند و نیز خاکهای مرطوب، متراکم، عاری از علفهای هرز و خاکهایی که با مواد آلی و کود به خوبی مخلوط شده اند باعث حداکثر ذخیره گرما در طول روز می شوند.
• حفاظت درخت با استفاده از ارقام مناسب:
  درختان دیر گل که شکوفه‌های آنها در بهار دیرتر باز می‌شود، کمتر در معرض خطر سرمازدگی قرار دارند. ارقام دیر برگ (دیر گل) مانند ارقام Chandler،Hartley،Fernor RDM،Pedro
• عملیات به زراعی:
  استفاده از کود کافی در زمان مناسب، کنترل آفات و بیماری‌ها، آبیاری کافی و… باعث بهبود سلامت گیاه و در نتیجه مقاومت بیشتر گیاه نسبت به سرما و سرمازدگی می‌شود. کودهای پتاسیم و در مواردی کودهای فسفری باعث افزایش تحمل به یخ‌زدگی می‌شود. یکی از روش‌های ساده به زراعی برای افزایش مقاومت گیاه در برابر سرما، تسریع در فرارسیدن دوره رکود گیاه از طریق کاهش میزان آبیاری و کوددهی به‌ویژه در پایان فصل رشد است. استفاده از تنک زودرس میوه در درختان میوه نیز باعث افزایش مقاومت به سرمای گیاه از طریق جذب بیشتر مواد فتوسنتزی توسط بخش چوبی درخت می‌شود. هرس فرم مناسب رشد درختان (سیستم جامی با محور مرکزی تغییریافته) نیز باعث کاهش خسارت سرمازدگی می‌گردد.

43- بادشکن ها:
بادشکن ها معمولاً از یک یا چند ردیف درختان غیر مثمر تشکیل می شوند که سریع الرشد بوده و در اطراف باغ های مثمر در جهتی که بادهای شدید محلی از آن طرف می وزد، کاشته می شوند.

44-زمان برداشت :
موعد برداشت گردو در اواخر شهریور تا مهر ماه می باشد که وقتی حدود 80 درصد پوست سبز میوه ترک بر میدارد میوه های گردو می رسند.بعبارت دیگر  هفته قبل از اینکه پوست سبز از میوه جدا شود میوه رسیده است.توصیه می شود پس از برداشت گردو،در اسرع وقت پوست سبز آن جدا شود و با محلول وایتکس یک درصد شست و شو و سفید شود.

♦️موفق باشید