تحقیقات نشان می دهد که برای عمده گیاهان وجود ۱۶ عنصر شیمیایی برای رشد و نمو آنها ضروری است این عناصر در دو گروه عمده شامل ۳ عنصر غیر معدنی و ۱۳ عنصر معدنی طبقه بندی شده اند.

عناصر غذایی غیر معدنی :

شامل کربن (C) هیدروژن (H) و اکسیژن (O) میباشد. این عناصر در اتمسفر و آب یافت شوند و در فرایند فتوسنتز مورد استفاده و عامل اصلی رشد گیاهان هستند.

عناصر غذایی معدنی

شامل عناصر پر مصرف (ماکرو) ازت (N) فسفر (P) پتاسیم (K) کلسیم (Ca) منیزیم (Mg) و گوگرد (s) بعلاوه عناصر کم مصرف (میکرو) آهن (Fa) منگنز (Mn) روی (Zn) مولیبدن (Mo) مس (Cu) کلر ‏(CI) وبر (Br) میباشد. وجود پنج عنصر وانادیم، کبالت، سیلیسیم ،نیکل و سدیم نیز در خاک ضروری است که تقریباً هیچگاه کمبود آنها حس نمی شود. گیاهان عناصر ماکرو را بیشتر مصرف می کنند و از اینرو آنها به عنوان عناصر پر مصرف شناخته میشوند. اما میزان مصرف عناصر تعیین کننده درجه اهمیت آنها نیست چرا که میزان تولید محصول بر اساس میزان قابل دسترس عنصری تعیین میشود که در حداقل قرار دارد. چنانچه بدون توجه به نسبت عناصر در خاک اقدام به افزایش کمی تعداد از عناصر نماییم، نه تنها تاثیری برعملکرد نخواهد داشت بلکه در مواردی به نتایج معکوس منجر خواهد شد.

نیتروژن و گوگرد اجزا تشکیل دهنده پروتئین های سیتوپلاسمی و هسته ای می باشند. ولی نیتروژن در گیاه بسیار متحرک تر از گوگرد میباشد.

نقش کلیدی فسفر، تبادل انرژی از طریق شکستن پیوندهای پرانرژی، مثل پیوندهایی که در آدنوزین تری فسفات وجود دارد، میباشد درختان به فسفر زیادی نیاز ندارند زیرا این عنصر در داخل گیاه مرتباً استفاده میشود و با برداشت محصول، به مقدار خیلی زیاد از زمین خارج نمی گردد. یک محصول کامل میوه های دانه دار یا هسته دار، فقط حدود ۱۰ کیلوگرم در هکتار از خاک فسفر جذب مینماید. فسفر در گیاه، کاملاً متحرک میباشد.

بلورهای کلسیم در بیشتر تسوج درخت، کلسیم را تثبیت کرده و آن را برای استفاده در نسج، کمتر قابل استفاده مینماید. کلسیم تحرک کمی در گیاه دارد.

پتاسیم در گیاه بسیار متحرک است و به عنوان تأمین کننده نیاز کاتیون یک ظرفیتی، در چندین واکنش آنزیمی، مورد نیاز می باشد. معمولاً جذب پتاسیم مصرفی محصولات درختان میوه و آجیلی، بسیار بیشتر از هر عنصر دیگری از خاک است.

منیزیم بخشی از مولکول کلروفیل میباشد و در تعدادی از فعل و انفعالات آنزیمی نقش دارد. مناطقی که دارای شدت نور بالایی میباشند استفاده از عناصر غذایی را بیشتر از مناطق کم نور کنند. برای مثال، استفاده از ازت توسط گیاهان، تحت نور شدید بیشتر از نور ضعیف می باشد. همچنین کمبود گوگرد و کمبود روی ممکن است تخت شدت نور بالا توسعه یابد ولی در شرایط نور کم به وجود نیاید. کودهای ارگانیک شامل تمام مواد مغذی مورد نیاز، به میزان کافی و با ترکیب متعادل است. بنابراین کمبودهای مواد غذایی که بصورت یک عنصر است را می توان با کاربرد کود حیوانی، کمپوست و دیگر منابع ارگانیک بر طرف کرد. در ادامه، بیشتر به اهمیت سه عنصر بسیار‏(NPK) می پردازیم.

نیتروژن

یکی از اصلی ترین عناصر غذایی مهم برای رشد گیاه عنصر نیتروژن است. نیتروژن برای ساخت کلروفیل مورد نیاز است که به گیاه رنگ سبز میدهد و گیاهان را قادر به گرفتن انرژی برای جذب مواد غذایی و رشد میکند. همچنین نیتروژن یکی از اجزای تشکیل دهنده اسیدهای آمینه بوده که واحد سازنده پروتئین است اگر نیتروژن نتواند به مواد ارگانیک متصل شود به راحتی میتواند از خاک شسته شود (عمل آبشویی) و یا طی عمل تصاعد، متصاعد شود یکی از منابع مهم نیتروژن تثبیت آن طریق هوا توسط میکروبها (ریزوبیومها) است که با گونه های شناخته شده ای از گیاهان در ارتباط هستند (مخصوصاً لگومها). به علت پتانسیل ذخیره بالای نیتروژن در مقایسه با دیگر محصولات، لگومها نقش مهمی را در کشاورزی ارگانیک بازی میکنند به علاوه کاراییهای دیگر آن به عنوان گیاهان پوششی، کود سبز، علوفه یا درختها نیز بسیار مهم است. برای دستیابی به بیشترین سطح توانایی تثبیت نیتروژن، گیاهان لگوم احتیاج به شرایط رشد خوب دارند.

بیل زنی باعث بهبود تهویه خاک و تشویق فعالیت میکروارگانیسمها میشود که نتیجه این امر حرکت نیتروژن از مواد ارگانیک است. آبیاری باعث فعالیت مجدد میکروارگانیسم ها در خاکهای خشک میگردد. استفاده از مواد ارگانیکی که به راحتی در خاک تجزیه میشوند باعث تولید میزان زیادی نیتروژن باند شده میشود که در خاک آزاد خواهند شد.

‏فسفر

نقش مهمی را در متابولیسم گیاهان در فرایند انتقال انرژی بازی میکند. فسفر باعث بهبود رشد ریشه، تحریک گلدهی و رسیدگی دانه میگردد. همچنین فسفر برای رشد استخوان و متابولیسم حیوانات نیز ضروریست. کمبود فسفر باعث عقب افتادگی رشد گیاهان به علت رشد کم ریشه و تاخیر در گلدهی و میوه دهی میشود. همچنین گیاهان، سفت شده به نظر میایند. برگهای پیر ابتدا سبز تیره میشوند و بعد از مدتی، به رنگ قرمز در میآیند. اکثر خاکهای کشاورزی، از نظر فسفات فقیر هستند معمولاً فسفات قابل دسترس برای گیاهان به ترکیبات ارگانیک خاک متصل شده اند و یا با میکروارگانیسمهای خاک تجمع یافته اند و این در حالی است که محلول خاک، حاوی میزان کمی فسفر است ابتدا فسفات، جذب ذرات خاک میگردد و فقط میزان کمی از آن قابل حل بوده و در دسترس گیاهان قرار میگیرند. تشکیل کلونی ریشه گیاهان با میکوریزاها میتواند باعث جذب فسفات توسط گیاهان گردد بهترین فعالیت و حرکت فسفر در اسیدیته 6 الی 6.5 است. سنگ فسفات باعث افزایش سولفور (گوگرد) و همچنین باکتریهای تیوباسیلوس میگردد. همچنین باعث افزایش شرایط رشد میکوریزاها و ریشه شده و در نتیجه باعث افزایش جذب فسفر میگردد رشد ریشه ها نیز باعث افزایش مواد ارگانیک خاک میشوند.

پتاسیم

باشیم برای سنتز اسیدهای آمینه ضروری است که شامل شرکت در فرآیند فتوسنتز و افزایش قابلیت مقاومت گیاه در برابر بیماریهاست. عمدتاً پتاسیم موجود در خاک با مواد معدنی خاک ترکیب شده و از دسترس گیاه خارج میگردد. مقداری از پتاسیم نیز به سطح ذرات مواد معدنی چسبیده که این بخش برای گیاهان قابل جذب تر است. خاکهای سیلتی و رسی غنی از پتاسیم هستند. از آنجا که پتاسیم برای بافتهای جوان گیاه مورد نیاز است پس به راحتی در گیاه حرکت کرده و علائم کمبود آن باعث مرگ زودرس اولین بخشهای گیاهان مسن میگردد. خاکهای حاوی مقدار کم پتاسیم و نیتروژن باعث کوتولگی گیاه، برگهای کوچک و میومهای کم و کوچک میگردند. در حالت کلی ذخیره پتاسیم توسط هوازدگی مواد معدنی زیرزمینی تأمین میشود. نیاز به میزان پتاسیم، شدیداً به نوع محصول کشت شده ارتباط دارد.مخصوصاً گیاهان غده ای به کمبود پتاسیم بسیار حساس اند. با استفاده از بقایای محصولات بازیافت شده (مخصوصاً کاه )و کود حیوانی که حاوی پتاسیم است، با جلوگیری کردن از آبشویی خاک با استفاده از پوشش گیاهی دایمی و افزایش سطح هوموس خاک، با پوشاندن سطح خاک با مالچ میتوان پتاسیم خاک را افزایش داد.

جذب و قابلیت استفاده عناصر غذایی

عناصر غذایی قابل استفاده برای ریشه گیاهان به عوامل زیادی بستگی دارد که در میان آنها آب و هوا، گونه های گیاهی، نوع پایه، نوع خاک، مجموع عناصر غذایی در خاک، رطوبت خاک، مقدار اکسیژن خاک، میزان هوموس، اسیدیته خاک و اشباع قلیایی میباشند. یونهای بار مثبت (کاتیونها) در خاک، در سطح ذرات رس با بار منفی و هوموس نگهداری میشوند. این کاتیونها بیشتر، شامل کلسیم ،منیزیم، پتاسیم، سدیم و هیدروژن میباشند . چهار کاتیون اول، اسیدیته خاک را بالا برده و خاک را بازی تر (قلیایی) میکنند. یونهای هیدروژن اسیدیته خاک را کاهش داده و خاک را اسیدی تر میکنند. توانایی یک خاک برای جذب و آزاد کردن کاتیونها، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) نامیده میشود. اسیدیته خاک، مقدار یون فعال هیدروژن در خاک میباشد که اسیدی و قلیایی بودن را تعیین می نماید.

برای اینکه عناصرکانی، توسط گیاهان از خاک جذب شوند، ایندا باید از محلول خاک، به داخل سلولهای ریشه وارد شوند برای این کار، این عناصر میبایست از غشاء پلاسمایی عبور کرده، از طریق رشته های سیتوپلاسمی ارتباط دهنده سلولهای کورتکس ریشه بگذرند و سپس به داخل آوندهای چوب، تخلیه شوند. ولی برای انجام این کار یونها میبایست یک بار دیگر از غشاه پلاسمایی عبور کنند که این بار غشاء ،پلاسمایی، سلولهای استوانه مرکزی میباشد. وقتی که یونها در بیرون سلول و داخل فضای متخلخل دیواره سلولی قرار گرفتند به راحتی به داخل آوندهای چوبی و از اینجا به برگها و سایر قسمتهای گیاه، منتشر میشوند

کلسیم:

کلسیم از عناصر ضروری برای رشد گیاه محسوب می شود. برخلاف اینکه مقادیر زیادی کلسیم توسط گیاهان از خاک جذب میشوند اما در عمل نیاز گیاهان به این عنصر بیش از نیاز به عناصر کم مصرف نیست. کلسیم بطور عمده در برگها وجو دارد، بذر و میوه ها نیز حاوی مقادیر متنابهی از این عنصر میباشد. در بین عناصر مورد نیاز گیاه کلسیم در کنار منیزیوم در محلول خاک بیشترین فراوانی را دارد. یونهای کلسیم حدود ۸۰ درصد محلهای فعال بر روی ذرات خاک را در اشغال دارند این دسترسی فراوان توسط فرآیند تبادل کاتیونی کنترل میشود. کلسیم عنصر بسیار مهمی برای نمو ریشه و اعمال آن است. این عنصر در تقسیم سلولی دخالت داشته و از اجزا تشکیل دهنده کروموزم میباشد و نقش تنظیم کننده در تنفس گیاه ایفا می کند.

این عنصر به شکل یون Ca+2 از محلول خاک یا کمپلکسهای رسی جذب ریشه می شود. معمولاً اکثر خاک ها از مقدار کافی این عنصر برای رشد رضایت بخش گیاه برخوردارند. بعلاوه در بسیاری از کودهای شیمیایی که به صورت دوره ای مصرف میشود کلسیم بصورت جزء ثانویه و بشکل ناخالص در آنها وجود دارد بنابراین مصرف کودهای کلسیمی بشکل مستقل بندرت ضرورت می یابد.

منیزیم

به هنگام کمبود منیزیم نه تنها گیاهان زرد میشوند بلکه از تشکیل سایر رنگدانه های گیاهی ماند کاروتن کاسته میشود. منیزیم نقش مهمی در فعال کردن سیستم آنزیمی و در متابولیسم کربوهیدراتها ایفا میکند. این عنصر به صورت کانیون دو ظرفیتی Mg+2 توسط گیاه جذب می شود، شکل تجاری این عنصر به صورت دولومیت، سولفات منیزیم با ۱۶درصد و اکسید منیزیم در دسترس می باشد.

گوگرد

گوگرد به مقدار فراوانی در گیاه به ویژه در برگها یافت میشود. گوگرد جزء تشکیل دهنده پروتئین در گیاه است، مهمترین عمل گوگرد شرکت در تولید اسیدهای آمینه و به دنبال آن سنتز پروتئین است. این عنصر جزء مهمی در تشکیل ویتامینهای ضروری برای متابولیسم گیاه است.

گوگرد به صورت آنیون سولفات SO4-2در محلول خاک وجود دارد. برخی کودهای شیمیایی دارای مقادیر مناسبی گوگرد هستند. سوپر فسفات معمولی ۱۲ درصد گوگرد، سولفات آمونیوم ۲۴ درصد گوگرد، سولفات پتاسیم دارای ۱۷ درصد گوگرد می باشد.

نقش گوگرد در کنترل اسیدیته خاک باعث شده مکرر از این کود بهمراه کودهای دیگر در دستور کار باغداران قرار گیرد به جهت وجود این عنصر در ترکیبات ثانویه سایر کودها کمبود آن در باغات انار کمتر گزارش شده است.

هم اکنون کودهای گوگردی با غلظت حدود ۵۰ درصد به صورت پودری و گرانوله در دسترس می باشند، برای تامین نیاز سالیانه درختان انار به عنصر گوگرد ۱۰۰ گرم گرانول گوگرد را به همراه سایر کودها در عمق خاک در اواخر پائیز دفن نمائید، استفاده کرد.

نقش عناصر ریز کم مصرف

میزان مصرف عناصر کم مصرف در کشورها با کشاورزی پیشرفته حدود، 2 الی 4 درصد کل کشور مصرفی است. این مقدار در کشور ما ناچیز وحدود ۲ گرم برای هر تن کود مصرفی است. در خاک های آهکی در مقایسه با خاکهای اسیدی، کمبود این عناصر کم مصرف بیشتر مطرح می باشد.

هر یک از عناصر کم مصرف نقش خاصی را در گیاه ایفا میکنند و وجود این عناصر در حد کفایت خیلی پیچیده گسترده شده است. به هر حال نقش یک عنصر ضروری اعم از عناصر پر مصرف یا کم مصرف را عنصر دیگری نمیتواند به عهده بگیرد و برای از بین بردن علائم کمبود یک عنصر باید همان عنصر را مصرف کرد و یا مدیریت خاک را به گونه ای که قابلیت دسترسی عنصر مذکور برای گیاه بیشتر شود ( مثل تغییر PH خاک )

عناصر کم مصرف از نظر قابلیت تحرک در گیاه با هم تفاوت دارند قابلیت تحرک و یا عدم تحرک، باعث ایجاد علائم کمبود و یا مسمویت آن عنصر در قسمتهای خاصی از گیاه می گردد. به طور مثال در مورد عناصری که قابلیت تحرک بالایی دارند، علائم کمبود ابتدا در اندامهای پایینی و پیرتر گیاه مشاهده می شود. چون گیاه توانایی بالایی دارد که عناصر مذکور را از برگ های پیرتر به برگهای جوان هدایت کند و همچنین کمبود عناصر غذایی غیر متحرک بیشتر در برگ های جوان اتفاق می افتد، و این بدین دلیل است که گیاه قابلیت حرکت دادن آن عنصر از قسمت های پیر به قسمتهای جوان را ندارد.

آهن(FE)

علائم کمبود جدی، شامل پیشرفت سریع کلروز بین رگ برگی در برگهای جوان و رشد آهسته میگردد. در مراحل پیشرفته، کلروز تا سفید شدن تقریبی کل برگ توسعه پیدا کرده و گلدهی به تاخیر می افتد. جهت رفع کلروز آهن از کودهای معدنی و آلی میتوان استفاده نمود. کودهای معدنی از جمله سولفات آهن را بهتر است همراه با کودهای آلی استفاده نمود. چنانچه بستر کاشت در زمین اصلی که در کشور ما غالباً دارای خاک های آهکی میباشد، بهتر است از کودهای کلاته با بنیان EDDHA مانند سکوسترین آهن در بستر استفاده نمود و کودهای کلاته با بنیان EDTA را به صورت محلول پاشی به کار برد.

مهمترین عمل آهن حضور در سیستمهای آنزیمی گیاه است. وجود آهن برای سنتز کلروفیل ضروری است زیرا کمبود آن باعث زردی یا کلروز در برگها میشود. اهمیت آنزیم های آهن دار به ویژه سیتوکروم ها در عمل تنفس گیاه واضح است.

علایم کمبود آهن در درختان

• رگبرگ ها سبز باقی می ماند،برگ زرد🍁
• آهن عنصر کم تحرکی است🍁
• ابتدا در برگ های جوان دیده می شود🍁
• ممکنه در شاخه ای از درخت دیده شود،در شاخه ی دیگر نه🍁

نکته: هر زردی کمبود اهن نیست. در شکل زیر برگ درختان میوه دارای کمبود آهن هستند.

منگنز (MN)‏

در گیاهان دارای کمبود، کاروز حاشیه ای و بین برگی در برگهای میان ساقه توسعه می یابد. برگهای جدید کوچک شده و گلدهی به طور قابل ملاحظه ای به تاخیر می افتد. در مراحل کمبود شدید، نقاط گرد،کوچک سفید و نکروزه (قهوه ای ) در برگ های بالایی بخصوص نزدیک حاشیه ها و در برگهای پایین تر لکه های برنزه و تقریباً قهوه ای دیده میشوند و برگها به طرف پایین خم میگردند. نقاط نکروزه ممکن است در قسمت پایین دمبرگ ایجاد شده و سبب پژمرده شدن برگها می گردد. سیستم ریشه معمولی بوده ولی کمی کوچک می گردد. جهت رفع کمبود این عنصر غذایی از کود سولفات منگنز استفاده می گردد که بسته به شدت کمبود و میزان عنصر غذایی در خاک مقدار کود مورد نیاز، مصرف می شود. در صورت کمبودعلایم عنصر از محلول پاشی برگی نیز می توان استفاده کرد.

منگنر از عناصر غذایی کم مصرف محسوب میشود. این عنصر نقش ضروری در عمل تنفس داشته و فعال کننده آنزیمهایی مانند نیریت ردو کتاز بوده که در متابولیسم ازت دخالت دارد.

منگنز در خاک به شکل کاتیون دو ظرفیتی Mn+2جذب می شود در خاکهایی که میزان آهک بالاست مقدار منگنز قابل دسترس کم است.

مهمترین علامت کمبود منگنز بروز حالت زردی بین رگبرگها در برگهای پیر میباشد این حالت درسر شاخه های بالاتر مشاهده میشود و گاهی نیز با توقف رشد سر شاخه ها همراه است.

رایجترین کود منگنز با ۶ و یا ۲۶ درصد منگنز است این کود هم خاکهای اسیدی و هم در خاک های قلیایی قابل مصرف است اکسید منگنز با حدود ۷۰ درصد منگنز خالص به دلیل حلالیت محدود فقط در خاکهای قابل مصرف است و کاربردی در خاکهای آهکی ایران ندارد. منابع آلی این کد مثل با MN-EDTA ۱۲ درصد منگنز نیز در دسترس است. با توجه بالای این کلات مصرف آن در شرایط حاد کمبود، به صورت برگ پاشی توصیه می شود.

قابلیت حل شدن دی اکسید منگنز به pH وابسته است، بیشتر خاکها از منگنز کافی برخوردارند اما در اسیدیته بالا برای گیاهان غیر قابل جذب هستند. این موضوع در شرایط خاکهای شنی بیشتر تشدید می شود.

‏مس(CU)

کمبود در ابتدا بصورت برگهای کشیده و همچنین گیاه به صورت دراز و باریک مشاهده می گردد و گلدهی ممکن است به تاخیر افتد رگبرگها و بافتهای بین رگبرگی تحت تاثیر کلروز قرار میگیرند و علائم کمبود به طور آهسته به برگهای دیگر گیاه پخش می شود رایج ترین کود جهت رفع کمبود مس، سولفات مس میباشد که به دو صورت مصرف خاکی و محلول پاشی مورد استفاده قرار می گیرد.

مس در تشکیل کلروفیل و پدیده فتوسنتز دخالت دارد. همچنین باعث تحریک در تشکیل ویتامین ‏A می شود. نقش متابولیکی مس در چندین سیستم آنزیمی مشخص شده است و همچنین نقش مهمی در بیوسنتز و فعالیت اتیلن به عنوان هورمون رسیدگی میوهها داراست. فرم قابل در خاکم کاتیون دو ظرفیتی CU+2‏ می باشد.

فرآیند جذب مخصوص قابلیت دسترسی مس را تحت تاثیر قرار میدهد، این فلز در اسیدیته بالا به سختی جذب میشود از اینر و استفاده از ترکیبات سولفانه در حل این مشکل موثر است.

سولفات مس با عیار ۲۵ درصد معمولترین منبع معدنی این عنصر میباشد که میتوان به صورت چال کود خاک یا محلول پاشی مورد استفاده قرار گیرد. بهتر است این کود به میزان ۲۰ گرم بهمراه سایر کودها در اواخر پائیز در عمق خاک مدفون گردد و در شرایط کمبود حاد یک نوبت محلول پاشی با کلات مس پس از تبدیل شدن گلها به میوه در اوایل خراداد انجام گیرد. به دلیل اسیدی بودن این کلات در موقع مصرف باید در غلظت پایین حداکثر ۲ در ۱۰۰۰ مصرف شود.

روی (ZN)‏

کمبود روی،ابتدا به صورت نقاط کلروزه کوچک در برگ های میان ساقه و بالای ساقه دیده میشود. بعداً برگهای پایین تحت قرار میگیرند. نقاط تدریجاً بزرگ شده و در مرکز آنها نکروز (قهوه ای) میگردد. در جهت رفع کمبود روی از کودهای معدنی مانند سولفات روی و کلاته روی بر اساس تجزیه خاک مصرف می شود.

روی در بسیاری از آنزیمهای موجود در متابولیسم گیاه نقش دارد. مقدار RNA و ریبوزم موجود در سلول ها به هنگام کمبود روی به شدت کاهش می یابد. روی به طور غیر مستقیم روابط آب در گیاهان را تنظیم میکند. وجود این عنصر برای سنتز آمینه تریپوفان که در تولید اکسین دخالت دارد ضروری است، فقدان اکسین IAA که در اثر کمبود روی رخ میدهد باعث عدم رشد دیواره سلولی و کاهش جذب آب در گیاه میشود. روی به شکل کاتیون دو ظرفیتی ۲+Zn جذب گیاه می شود. برای تامین نیاز سالیانه هر درخت انار به روی حدود ۳۰ گرم سولفات روی ۳۶ درصد را همراه سایر کودها در اواخر پائیز در خاک دفن کنید. هم اکنون بسیاری از کودهای پر مصرف با ترکیباتی حاوی روی ساخته میشوند همچنین استفاده از کلات روی به شکل محلول پاشی و همراه آب آبیاری در تانک کود برای یک نوبت در اوایل دوره رشد میوه ها موثر میباشد.

مولیبدن

مولیدن به مقدار بسیار کم برای گیاهان لازم است این عناصر جزء تشکیل دهنده دو آنزیم مهم گیاهی به نام نیتروژناز و نیترات ردوکتاز میباشد. آنزیم نیتروژها دارای آهن و مولیبدات ‏MoO4-2 جذب گیاه می شود.

محلول پاشی با مولیدات سدیم یا آمونیم و با استفاده از کودهای میکرو کامل به صورت محلول پاشی با همراه آب آبیاری موثر خواهد بود. برای سهولت کار میتوان حدود ۱۰ گرم مولیبدات سدیم و با آمونیوم را همراه سایر کودها در اواخر پائیز در خاک دفن نمود.

کلر

این عنصر به شکل کلراید جذب گیاه میشود. به دلیل اینکه این عنصر عموما همراه بارندگی و ترکیبات و بعضاً آب آبیاری وارد خاک شده کمبود آن ملموس نبوده و برنامه ای برای تامین

کودهای کلراین ضرورت ندارد.

اگر باغات را سیستمهای آبیاری تحت فشار مجهز کرده اید بهترین راه تامین کودهای شیمیایی استفاده آنها از طریق تانک کود میباشد هم اکنون کودهای کامل قابل حل در آب تولید شده که در زمان توزیع توسط تانک کود با کاهش pH آب ضمن ایجاد شرایط مناسب برای عناصر کم مصرف از رسوب عناصر در قطره چکانها جلوگیری و باعث حل شدن و شستشوی آنها میگردد تنها نکته منفی در استفاده از این روش در مقایسه با چال کود، توده ای شدن و بلوکه شدن ساختمان خاک به سراسری میباشد. این معضل نتیجه طبیعی استفاده از کودهای شیمیایی است که ساختمان خاک را تحت تاثیر قرار می دهد.

بر (B)‏

کمبود بردر ابتدا با کلروز در طول حاشیه برگ یا تمام برگ های بالای میان ساقه شروع می گردد. برگهای میانی و سپس برگ گی های بالایی و شکننده شده کلروز خفیف نشان می دهند و بافتی سفت بوجود میآید . برگهای کج و معوج شده و به طرف پایین خم می شوند تا نوک برگ به طرف دمبرگ برسد. رگبرگها نیز ممکن است ترک بردارند.

نقاط قرمز رنگ نزدیک محور برگ و در طول ساقه توسعه می یابد. علائم پیشرفته کمبود شامل پژمردگی موقت برگهای بالایی، از دست دادن مریستم انتهایی مرگ سر شاخه ای و در نتیجه توسعه شخه های جانبی با برگهای ناموزون و بد شکل میباشد.

زیادی سطح بر، سبب توسعه نقاط سیاه نکروز در حاشیه برگهای پایین می گردد و علائم به سمت بالای گیاه پیشرفت میکند به منظور تامین بر مورد نیاز گیاه میتوان از اسید بوریک استفاده نمود، در صورت نیاز گیاه ۳۰-۲۰ کیلو گرم استفاده کرد.

بور در نقاط رشد و در بافتهای مریستمی گیاه موجود است. این عنصر در پدیدهای گلدهی ، میوه دهی ، متابولیسم ازت، حرکت و عمل هورمونها و تقسیم سلولی دخالت دارد و همچنین نقش بارزی در رشد لوله گرده داشته و اثر تحریک کنندگی آن در جذب اکسیژن و قند برای جوانه زنی دانه گردها به اثبات رسیده است. این عنصر در خاک به صورت اسید بوریک موجود بوده و به همین صورت نیز جذب گیاه میگردد. بد شکلی میوه ها، ترک خوردگی پوست ، سخت شدن میوه ها و بعضا بروز شکاف در پوست درخت از علائم کمبود بر می باشد.

درختان میوه برای رفع کمبود بور از اسید بوریک با غلظت۱۷ درصد یا بوراکس با غلظت ۱۱ درصد بهره می گیرند. این مواد در آب بسیار محلومند و میتوان از آنها به صورت محلول پاشی یا کود دهی در خاک بهره گرفت. به دلیل دامنه باریک غلظت مناسب بور در خاک و خطر مسمومیت بور توصیه ما به استفاده دقیق از اسید بوریک به صورت کود دهی در خاک میباشد این کود را به نسبت ۱۰ گرم برای هر درخت همراه سایر کودها در اواخر پائیز در خاک مدفون کنید و در صورت نیاز پس از کامل شدن گلها در غلظت ۲ در هزار یک نوبت در اوائل خرداد و یک نوبت در اواخر شهریور همزمان با خنک شدن هوا و تغییر رنگ میوهها و قبل از رسیدن میوه ها محلول پاشی کرد.

جذب و قابلیت استفاده عناصر غذایی

عناصر غذایی قابل استفاده برای ریشه گیاهان به عوامل زیادی بستگی دارد که در میان آنها آب و هوا، گونه های گیاهی، نوع پایه، نوع خاک، مجموع عناصر غذایی در خاک، رطوبت خاک، مقدار اکسیژن خاک، میزان هوموس، اسیدیته خاک و اشباع قلیایی میباشند. یونهای بار مثبت (کاتیونها) در خاک، در سطح ذرات رس با بار منفی و هوموس نگهداری میشوند. این کاتیونها بیشتر شامل کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سدیم و هیدروژن میباشند. چهار کاتیون اول، اسیدیته خاک را بالا برده و خاک را بازی تر( قلیایی) میکنند. یونهای هیدروژن اسیدیته خاک را کاهش داده و خاک را اسیدی تر میکنند. توانایی یک خاک برای جذب و آزاد کردن کاتیونها ،ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) نامیده میشود. اسیدیته خاک، مقدار یون فعال هیدروژن در خاک میباشد که اسیدی و قلیایی بودن را تعیین می نماید.

برای اینکه عناصر کانی، توسط گیاهان از خاک جذب شوند، ابتدا باید از محلول خاک، به داخل سلولهای ریشه وارد شوند. برای این کار، این عناصر میبایست از غشاه پلاسمایی عبور کرده ،از طریق رشته های سیتوپلاسمی ارتباط دهنده سلولهای (کورتکس) ریشه بگذرند و سپس به داخل آوندهای چوب تخلیه شوند. ولی برای انجام این کار ، یونها میبایست یک بار دیگر از غشاء پلاسمایی عبورکنند که این بار، غشاه پلاسمایی ،سلولهای استوانه مرکزی میباشد. وقتی که یونها در بیرون سلول و داخل فضای متخلخل دیواره سلولی قرار گرفتند به راحتی به داخل آوندهای چوبی و از اینجا به برگها و سایر قسمتهای گیاه منتشر میشوند.

سخن پایانی

هر کود لازم است با توجه به نیاز گیاه و خاکو با توجه به نظر کارشناس تهیه شود چرا که کمبود یا بیش بود یک عنصر می‌تواند منجر به عدم جذب سایر عناصر شود. در پایان یک ویدیو از کمبود مواد غذایی برگ درختان به شما نشان داده می‌شود تا به خوبی بتوانید کمبود عناصر غذایی را در گیاهان و درختان تشخیص بدهید.

منابع :راهنمای ارگانیک آلبالو از رقیه نجف زاده و راهنمای جامع پرورش انار از فاطمه خدا بنده لو

سوالات متداول