اگر خانه شما هم از گل و گیاهان مختلف پوشیده شده، یا حتی شغل شما به‌گونه‌ای است که با گیاهان در ارتباط هستید پس باید بدانید که برای رشد هر گل و گیاهی نیاز به آب، نور، خاک مناسب و کود داریم. اگر هرکدام از موارد ذکر شده نباشد یا به میزان کافی به گیاه نرسد، رشد گیاه شما با مشکل روبه‌رو می‌شود.

البته باید بدانید که هر گیاهی به مقدار مشخصی از آب، نور و کود نیاز دارد. کود یکی از مواردی است که فقدان آن باعث کم‌شدن رشد، پژمرده شدن گیاه، زردشدن برگ‌ها و مواردی این‌چنین می‌شود. در این نوشته می‌خواهیم با هم بررسی کنیم که کود کامل چیست و برای چه گیاهانی باید مورداستفاده قرار بگیرد. هر آن چیزی که باید راجع به کود کامل بدانید را با هم بررسی می‌کنیم.

کود npk چیست؟

گیاه برای رشد خود به عناصر مختلفی نیاز دارد. کود ان پی کی یک کود با ترکیبات پیچیده از سه ماده اصلی موردنیاز گل‌وگیاه است. از مهم‌ترین مواد مغذی‌ای که گل و گیاهان بدون آن‌ها قادر به رشد و ادامه حیات نیستند، عناصر ماکرو هستند. این عناصر ماکرو نیتروژن N، فسفر P و پتاسیم K هستند. با اضافه‌کردن این عناصر به خاک گیاه، بستری مناسب برای رشد گیاه فراهم می‌شود.

تأثیر نیتروژن بر گیاه

در فرایند رشد گیاه، نیتروژن نقش اساسی دارد چرا که برای کلروفیل که به گیاه امکان فتوسنتز (فرایندی که گیاه با دریافت نور خورشید، از کربن‌دی‌اکسید و آب، قند تولید می‌کند) می‌دهد ضروری است. علاوه بر این نیتروژن اهمیت بسیار در آمینواسیدها (اساس پروتئین) دارد. در فرایند ذخیره‌سازی انرژی نیتروژن همچنین نقش دارد.

علائم کمبود نیتروژن در‌ گیاه:

• زردشدن برگ‌ها
• ضعیف‌شدن رشد شاخه‌های ثانوی
• پژمرده شدن گیاه
• کاهش عملکرد گیاه
• ریزش میوه‌ها
• کوتاه‌شدن گیاه
• باریک و سخت‌شدن ساقه‌ها

تأثیر فسفر بر رشد گیاهان

فسفر نقش به سزایی در رشد سالم گیاه، استحکام ساختاری، کیفیت محصول، تولید دانه و موارد این‌چنین دارد. رشد ریشه‌ها و شکوفه‌زدن گل‌ها از طریق فسفر انجام می‌پذیرد. همچنین فسفر نقش مهمی در تبدیل انرژی خورشیدی به انرژی‌های مفید دارد.

علائم کمبود فسفر در گیاه:

• کاهش‌یافتن رشد ریشه
• کوچک‌شدن اندازه برگ‌ها
• کاهش جوانه‌زنی
• ترک‌خوردن میوه مانند هلو و شلیل
• به وجود آمدن رنگ بنفش یا برنز در سطح زیرین برگ‌های مسن‌تر به‌خاطر تجمع رنگ‌دانه آنتوسیانین

تأثیر پتاسیم بر گسترش گیاه

در رشد و گسترش گیاه پتاسیم نقش مهمی را ایفا می‌کند. به پتاسیم معمولاً (عنصر کیفیت) گفته می‌شود. دلیل این نام این است که پتاسیم در ویژگی‌های اندازه، شکل، رنگ و حتی مزه دخیل است. رشد ناقص و محصول کم‌تر از کمبود پتاسیم است.

علائم کمبود پتاسیم در گیاه:

• کلروز لبه برگ‌ها
• زردشدن و سوختگی بین رگبرگ‌ها
• لبه برگ‌ها پیچ می‌خورد
• پژمرده شدن گیاه
• چروک شدن برگ‌ها
• کم‌شدن سرعت رشد
• کاهش گل‌دهی

منابع کود ان پی کی چیست؟

هر سه عنصر بالا به دو صورت منابع ارگانیک و غیرارگانیک به گیاه رسیده می‌شود. در جدول زیر می‌توانید این منابع را ببینید.

تولید کود npk

کود کامل به سه صورت مایع، گاز و گرانول (پودر) تولید می‌شوند. از رایج‌ترین انواع این کود (granular) است. در تولید کود npk گرانولی روش‌های بسیار زیادی وجود دارد. با ترکیب اجزای مختلف با استفاده از فرمولاسیون‌های خاص می‌توان مواد مغذی موردنیاز را به دست آورد. می‌توان گرانول‌های کاملی ساخته شود که هر گرانول نسبت‌های دلخواهی داشته باشد. از رایج‌ترین روش‌های تولید کود ان پی کی به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• سیستم‌های گرانولاسیون لوله و راکتور
• سیستم‌های گرانولاسیون مخزنی (Drum Granulation Systems)
• سیستم‌های گرانولاسیون میکسر – خشک‌کن (به همراه آسیای مخلوط‌کننده گل)
• سیستم‌های حبه کن دیسکی (Disc Pelletizing Systems)
• سیستم‌های گرانولاسیون کروی ساز (Spherodizer Granulation Systems)
• سیستم‌های کپسول ساز (Prilling Systems)

کود کامل از سه ماده اصلی مغذی موردنیاز گیاه ساخته می‌شود. اما می‌توان به این ترکیبات مواد دیگری بر اساس نیاز گیاه اضافه کرد.

اهمیت ترکیب عناصر npk

شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که چرا به این ترکیب NPK گفته می‌شود. ترتیب کود ان پی کی بر اساس میزان اهمیت هرکدام از این عناصر است. هرکدام از این عناصر در دوره‌های مختلف رشد گیاه کاربرد دارند. بیایید زندگی گیاه را به سه دوره کاشت، داشت، برداشت تقسیم کنیم. در مرحله کاشت گیاه به نیتروژن بیش‌تر نیاز دارد. در مرحله داشت به فسفر بیش‌تر نیاز دارد و در مرحله برداشت به پتاسیم بیش‌تری نیاز خواهد داشت. البته باید در نظر گرفت ممکن است استثنایی هم برای بعضی از گیاهان پیش بیاید.

انواع کود ان پی کی (کامل)

قطعاً شما هم در کودهای ان پی کی اعدادی دیده‌اید. این اعداد نشان‌دهنده ارزش سه عنصر اصلی ماکرو در گیاه است. عدد بیش‌تر نشان‌دهنده عنصر ماکرویی است که زیادتر در ترکیب کود استفاده شده است. برای مثال می‌توانیم به کود ۳۰-۵-۱۵ اشاره کنیم. در این کود میزان پتاسیم نسبت به دیگر عناصر بیش‌تر است. اگر عدد صفر در کودی بود نشان‌دهنده نبودن آن عنصر در کود است. در ادامه به انواع کود کامل می‌پردازیم و بررسی می‌کنیم هر کود کامل برای چه گیاهی استفاده می‌شود.

کود ۲۰-۲۰-۲۰

اگر کودی می‌خواهید که تقویت شاخ‌وبرگ گیاه شما را انجام بدهد، این کود گزینهٔ مناسبی است. این کود عناصر ماکرو یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم را به غلظت ۲۰ درصد دارد. علاوه بر این سه عنصر اصلی این کود دارای عناصر دیگری (میکرو) نیز است. این عناصر مس، آهن، روی و مواردی این‌چنین هستند. این کود را در بازار به صورت کریستالی و به آبی‌رنگ می‌توانید در بازار پیدا کنید. کود ۲۰-۲۰-۲۰ یک کود کامل است که جهت رشد و افزایش ارتفاع گیاه می‌شود. همچنین برای بهبود کیفیت میوه و رنگ و مزه می‌توانید از این کود استفاده کنید. این کود مناسب استفاده برای درختان میوه، صیفی‌جات، سبزیجات و انواع گل‌ها است.

کود ۱۸-۱۸-۱۸

در این کود علاوه بر عناصر ماکرو عناصر دیگری مثل روی، منگنز، مس هم وجود دارد وجود دارد. اگر به گیاهان زینتی علاقه‌مند هستید باید به شما بگویم این کود برای گیاهان زینتی و گیاهان گل‌دار مثل ارکیده، رز و شمعدانی استفاده می‌شود و به تقویت آن‌ها کمک می‌کند. بهترین زمان استفاده از این کود برای گیاهان گل‌دار، در زمان رشد رویشی آن‌هاست. این کود را می‌توانید به صورت پودری و بدون بو خریداری کنید.

کود ۳۶-۱۲-۱۲

به این کود، کود مخصوص گلدهی می‌گویند. از اثرات استفاده از این کود افزایش گلدهی و افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات است. بهترین زمان استفاده از این کود در دورانی است که گیاه آماده گلدهی است. برای گیاهانی مثل لیلیوم، ارکیده و رز می‌توانید از این محصول استفاده کنید.

کود ۱۰-۵۲-۱۰

این کود درصد فسفر بسیار بالایی نسبت به پتاسیم و نیتروژن دارد. برای تقویت ریشه و فرایند ریشه‌زایی می‌توانید از این کود استفاده کنید. این کود را می‌توانید به صورت بسته‌های پودری و آلومینیومی تهیه کنید. اغلب در محصولات کشاورزی این کود قابل‌استفاده است. از مزایای دیگر این محصول می‌توانیم به جوانه‌زنی گیاه و جلوگیری از زردشدن برگ‌ها اشاره کنیم.

کود ۵-۵۰-۱۵

این کود هم مانند کود قبلی درصد فسفر بالایی دارد. برای انواع سبزی‌ها می‌توانید از این کود استفاده کنید. سبزی‌ها هم به کود نیاز دارند و برای بهبود سوخت‌وساز و همچنین تقویت ریشه آن‌ها این کود می‌تواند کمک کند. نحوه استفاده این کود به صورت آبیاری و به شکل محلول‌پاشی است.

کود ۱۰-۵-۲۰

این کود قابل‌استفاده برای گیاهان آپارتمانی، درختچه‌ها و بونسای‌ها است. میزان نیتروژن در این کود زیاد است و می‌تواند برای گیاهان سبز برگ گلدانی مثل انواع نخل‌ها و درختچه‌های آپارتمانی مورداستفاده قرار بگیرد.

کود ۴۰-۵-4

در این کود درصد پتاسیم بیش‌تر دیگر عناصر است. برای بهبود کیفیت میوه‌ها می‌توانید از این کود استفاده کنید. این نوع از کود ان پی کی باعث بزرگ‌تر شدن اندازه میوه می‌شود و همچنین در خوش طعم و بو شدن مؤثر است. اگر برای گیاهتان مشکل ریزش شکوفه پیش آمد می‌توانید برای جلوگیری از این محصول استفاده کنید. این کود به صورت پودری وجود دارد که می‌توانید بعد از حل‌کردن درون آب از آن استفاده کنید. برای انواع محصولات کشاورزی می‌توانید این محول کاربرد دارد.

کود ۳۸-۱۱-۳

از این کود برای گیاهان زینتی مخصوصاً کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها مورد مصرف قرار می‌گیرد. البته می‌توان برای محصولات کشاورزی نیز از این محصول استفاده کرد. به دلیل وجود پتاسیم زیاد در این کود باعث جلوگیری از زردشدن برگ‌های گیاه می‌شود. از عملکردهای اصلی این کود افزایش رشد رویشی گیاه است.

کود ۳۰-۱۵-۱۵

این هم درصد پتاسیم بالایی دارد و باعث افزایش محصول می‌شود. در این کود عناصر ریزمغذی مثل کلات وجود دارد که به افزایش کیفیت محصول کمک می‌کنند. اگر محصولی با طعم، رنگ و کیفیت بالا می‌خواهید می‌توانید از این کود استفاده کنید.

کود ۲۰-۶-۱۹

از آن دسته کودهای کامل اختصاصی برای گیاهان آپارتمانی و فصلی می‌توان به کود ۲۰-۶-۱۹ اشاره کرد. گسترش شاخ‌وبرگ گیاهان به‌خصوص غلات و حبوبات از مزایای استفاده از این کود است. برای گیاهان گلدان، گل بریده، درختان میوه و مرکبات می‌توانید از این کود استفاده کنید.

کود ۱۰-۵-۴۰

این کود مناسب برای انواع محصولات باغی و زراعی است. می‌توانید آن را به صورت محلول در آب تبدیل کنید و به گیاه منتقل کنید. این کود سدیم و کلر ندارد و مناسب خاک‌های شور است. به دلیل پتاسیم بالا می‌توانید از این محصول در مرحلهٔ پایانی رشد گیاه استفاده کنید.

کود ۱۰-۱۰-۳۰

از این کود می‌توانید در مراحل آغاز رشد، نیتروژن بالای موردنیاز گیاه را فراهم کند. بهبود رشد سریع گیاه، تسریع در ریشه‌زایی، رشد باکیفیت و بهتر، از مزایای استفاده این کود است. این کود را می‌توانید به صورت محلول در آب به گیاه برسانید. این کود در زراعت و گیاهان زینتی مناسب است و گیاه را برای گلدهی و تشکیل میوه آماده می‌کند.

بهترین زمان استفاده از کود کامل

این کود برای گیاه بسیار مزیت‌ها و ویژگی‌ها دارد که اگر شما این کود را در هر مرحله از زندگی گیاه استفاده کنید، آسیبی به گیاه نمی‌رسد. اما به‌طورکلی سه زمان بهتر برای استفاده از این کود وجود دارد. ابتدای فصل و تورم جوانه‌ها، پس از فندقی شدن محصول و دو هفته پیش از برداشت می‌توانید از این کود استفاده کنید. اگر خارج از این زمان‌ها کود را به گل دادید مشکلی برای گیاه شما پیش نمی‌آید.

نحوه مصرف کود کامل

همان‌طور که در قسمت‌های بالا گفتیم کود ان پی کی به سه صورت مایع، پودری و گرانول وجود دارد که باتوجه‌به نوع محصول و گیاه می‌توان به چهار روش چال کود، سطحی، آبیاری و محلول‌پاشی به گیاه داده شود. قیمت کود کامل ایرانی بر اساس این نوع روش‌ها متفاوت می‌شود. برای هر نوعی از محصول و نوع کود نحوه مصرف آن متفاوت خواهد بود.
مثلاً برای محصولات باغی می‌توان از هر چهار روش نام‌برده استفاده کرد. این در حالی است که برای درختان میوه بهترین روش کوددهی چال کود است که تأثیر آن در درازمدت به نمایش گذاشته می‌شود. در محصولات گلخانه‌ای و صیفی‌جات از روش محلول‌پاشی یا کوددهی همراه با آبیاری استفاده می‌شود. در ادامه به توضیح این چهار روش می‌پردازیم.

کوددهی به صورت سطحی و رویه‌پاشی

کوددهی سطحی به این صورت است که در ابتدا کود را روی خاک گیاه می‌پاشند و سپس با خاک‌ورزی خاک سطحی و کود را با هم مخلوط می‌کنند و بعد از آن زمین را آبیاری می‌کنند. این کوددهی هم به صورت دستی قابل انجام است هم به صورت کودپاش یا کودکار.
در هنگام آماده‌سازی زمین‌های زراعی برای احیا و غنی‌سازی خاک قبل از کشت می‌توانید از این روش استفاده کنید. البته اگر گیاه به صورت کاشته شده باشد نمی‌توان خاک‌ورزی انجام داد پس بنابراین کود را روی سطح خاک می‌پاشند و سپس از طریق آبیاری کود را به ریشه منتقل می‌کنند. به این کار رویه‌پاشی گفته می‌شود. جالب است بدانید که این روش از ارزان‌ترین روش‌های کوددهی است.

کوددهی به صورت چال کود

در فصل پاییز و زمستان برای درختان و نهال‌های میوه از این روش می‌توان استفاده کرد. در این نوع کوددهی نزدیک ریشه (یک‌سوم انتهایی سایه‌انداز که ریشه‌های جوان بیشتری دارند و ترجیحاً جایی که در مسیر آب رو قرار دارد) حفره‌هایی با قطر ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر به وجود می‌آورند و این حفره‌ها را از طریق کود‌ پر می‌کنند.

اگر این نوع کوددهی را در فصل زمستان انجام می‌دهید، باید پس از پرکردن چاله‌ها آبیاری را انجام بدهید. این کودهای گرانولهٔ چال شده پس از مدتی براثر بارندگی، آبیاری و مواردی این‌چنین جذب خاک و باعث تقویت گیاه می‌شود. دلیل این‌که این روش چرا در پاییز و زمستان انجام می‌شود این است که از آبشویی کود بر اثر بارش‌های زیاد جلوگیری می‌شود. تعداد چاله‌ها و میزان کودی که باید داخل چاله قرار بگیرد بستگی به نوع و میزان حاصلخیزی خاک، نوع کود، نوع و سن گیاه و تراکم گیاهان بستگی دارد.

معمولاً تعداد چاله‌ها بین ۱ الی ۴ عدد بوده و میزان گرانول مصرفی بین ۲ تا ۱۰ کیلوگرم برای هر درخت متغیر است. برای آسان‌شدن کار خود فقط کافی است که روی بسته‌بندی کود را نگاهی بیندازید. روی آن میزان مصرف کود نوشته شده است. به این نکته توجه کنید قبل از انجام این روش‌ها بهتر است با یک متخصص مشورت کنید. کوددهی از طریق این روش باید سالی یکبار انجام بگیرد.

مزایای استفاده از کوددهی چال کود:

• به نفوذ آب در خاک کمک می‌کند.
• به‌مرورزمان خام را بهبود می‌بخشد و غنی می‌کند.
• به تهویه درون خاک کمک می‌کند.
• از رشدکردن علف‌های هرز پیشگیری می‌کند.
• به‌خاطر دانه‌ای بودن و جذب با سرعت آهسته ماندگاری بالایی دارد.
• به خشک‌شدن سر شاخه‌های گیاه کمک می‌کند.

معایب کوددهی چال کود

• استفاده از این روش باعث قطع‌شدن ریشه‌های جوان می‌شود. وظیفه این ریشه‌ها جذب مواد موردنیاز گیاه است.
• احتمال نفوذ قارچ و پوسیدگی در ریشه‌های قطع شده را افزایش می‌دهد.
  بازدهی جذب آن کم است.
• برای همهٔ گیاهان با خاک‌های متفاوت قابل‌اجرا نیست.
• ساختار خاک در قسمت چاله‌ها تخریب می‌شود.

کوددهی به صورت محلول‌پاشی

محلول‌پاشی به برگی‌پاشی یا تغذیه‌ی برگی نیز شناخته می‌شود. این روش کوددهی برای همه انواع گیاهان مثل باغی، زراعی، و… کاربرد دارد. البته باید توجه کنید که میزان و زمان استفاده از این روش برای هر گیاهی متفاوت است. در این روش کود کامل را در آب حل می‌کنند و از طریق سم‌پاشی روی گیاهان اسپری می‌شود. برای رفع سریع نیازهای گیاه می‌توانید از این روش استفاده کنید.

روش کوددهی همراه با آبیاری

می‌توان گفت که این روش ماندگاری بسیار کمی دارد؛ اما به دلیل محلول بودن و جذب سریع تأثیرگذاری آن سریع‌تر است. ازاین‌رو برای محصولات زراعی بیش‌تر کاربرد دارد. بهترین زمانی که می‌توانید از این روش استفاده کنید قبل از گل‌دهی گیاه، در زمان تشکیل میوه و قبل از برداشت محصول است. در این روش، کود را در آبی که می‌خواهند آبیاری کنند حل می‌کنند و سپس آبیاری را انجام می‌دهند.

مزایای کوددهی همراه با آبیاری

• جذب و تأثیرگذاری آن بسیار سریع است.
• باعث آسیب به ریشه گیاه نمی‌شود.
• می‌توانید کود را کنترل کنید.
• در این روش احتمال مسمومیت گیاه بسیار کم‌تر است.

معایب کوددهی از طریق آبیاری

• در مقایسه با روش چال کود نیازمند تکرار بیش‌تر است.
• نیازمند زمان و هزینهٔ بیش‌تری است.

روش‌های کوددهی برای آبیاری

هر گیاهی روش آبیاری متفاوتی دارد؛ ازاین‌رو روش آبیاری برای هر گیاهی متفاوت است که در ادامه به این روش‌ها می‌پردازیم.

روش قطره‌ای

در این روش ابتدا زمین را حدود یک ساعت آبپاشی با آب معمولی می‌کنند و سپس مقداری از کود را درون آب حل می‌کنند و محلول کود را به آب آبیاری اضافه می‌کنند. بعد از انجام این مراحل آبیاری را به مدت یک ساعت دیگر ادامه می‌دهند. برای استفاده از کود npk این روش بهترین روش آبیاری و بهترین نحوه مصرف این کود است چرا که در این روش گیاه بیش‌ترین میزان جذب خود را دارد. در این روش، ریشه کود را جذب و مصرف می‌کند.

روش کوددهی بارانی

تمامی مراحل روش بارانی همانند روش قطره‌ای است. تنها تفاوت میان این دو کوددهی این است که در روش بارانی آبیاری به‌واسطه آبپاش‌هایی که در سطح زمین، به صورت شبکهٔ منظم تعبیه شده‌اند انجام می‌شود. از همین رو جذب کود از طریق برگ و ریشه‌های گیاه انجام می‌شود. به دلیل برخی هدررفت‌ها مثل باد و تبخیر و… این روش از روش قبلی بازدهی کم‌تری دارد.
غرقابی
این روش ناکارآمدترین نحوه مصرف کود ان پی کی است. چرا که بسته‌های کود را در مسیر آب قرار می‌دهند و آب کود را به هنگام گذشتن در خود حل می‌کند. در بعضی از مواقع از یک بشکه‌ای که شیر خروجی دارد، استفاده می‌کنند تا محلول کود وارد مسیر آبیاری شود. از معایب این روش این است که مقدار زیادی از کود هدر می‌رود. همچنین به صورت یکدست کود به گیاهان نمی‌رسد.
روش‌های نحوه مصرف کود کامل را توضیح دادیم. این‌که کدام روش برای شما مناسب است به این بستگی دارد که گیاه شما چیست، شرایط خاک به چه صورت است و نوع کشت چگونه است. البته باید در نظر گرفت شما به چه میزان می‌خواهید هزینه کنید.

سخن پایانی

در این مطلب در مورد این‌که کود کامل چیست صحبت کردیم. انواع آن را با هم بررسی کردیم و همچنین روش‌های کوددهی را مرور کردیم. اگر به طور منظم به گل یا گیاه خود کود بدهید، پس از مدتی نتیجه آن را در ظاهر یا محصول نهایی مشاهده می‌کنید. اما در نظر داشته باشید نباید به صورت دلخواه به گیاه کود برسانید، بلکه این کود باید طبق نیاز گیاه باشد. قبل از خرید کود حتماً با یک متخصص مشورت کنید. در سایت نهالیاب می‌توانید از مشاوره رایگان ما بهره‌مند شوید و همچنین قیمت کود کامل ایرانی را نیز مشاهده کنید. اگر شما در این زمینه تجربه‌ای داشته‌اید، تجربه خود را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول