نهال پیوندی چیست؟

هر نهال و یا درخت پیوندی از دو بخش پایه و پیوندک تشکیل شده است. پایه یک درخت پیوندی در واقع بخش تحتانی و ریشه ای درخت به شمار می آید، در حالی که پیوندک شامل اندام هوایی، شاخه سار و اندام های بارده گیاه است که بر وری پایه پیوند شده است. بنابراین در درختان پیوندی میتوان خصوصیات دو یا چند درخت مختلف را به صورت همزمان در یک نهال داشته باشیم.

دلیل برتری درختان پیوندی چیست؟

عمل پیوند به ما این اجازه را می دهد تا از خصوصیات مناسب یک درخت با ریشه های خوب و درخت دیگر با باردهی مناسب به طور همزمان استفاده کنیم. معمولا در عمل پیوندزنی از پایه هایی استفاده می شود که دارای ریشه های عمیق، قوی ، مقاوم به آفات و بیماری ها ، جذب بالای مواد و خواص دیگری نظیر پا کوتاه کنندگی و مقاومت به خاک های نامناسب (شور، قلیایی، آهکی و …) استفاده می شود. در مقابل برای پیوندک مورد استفاده در پیوند نیز از درختانی بهره گرفته می شود که دارای گلدهی و باردهی مناسب، میوه های درشت و بازار پسند، مقاوم به آفات و بیماری ها و سرمای دیر رس بهاره باشند. مجموع این عوامل در نهایت منجر به تولید یک نهال پیوندی با کیفیت خواهد شد. در مقابل نهال های پیوندی، نهال های غیر پیوندی وجود دارد که یا به شکل بذری در بازار موجود هستند (یعنی حاصل از جوانه زنی بذر گیاه هستند) و یا ناشی از قلمه گیری و سایر روش های رشد رویشی هستند (خوابانیدن، استفاده از پاجوش و …). درختان غیر پیوندی خصوصیات ناشی از پیوند را نداشته و معمولا دارای نطه ضعف های فراوانی نسبت به نهال های پیوندی هستند.

مزایا و ویژگی های درختان پیوندی:

۱-دارای مقاومت بالاتر به آفات و بیماری ها هستند
۲-باردهی و کیفیت تولید بار بالاتری دارند
۳-نسبت به شرایط سخت محیطی مقاومت بالاتری نشان می دهند
۴-زود بازده تر هستند
۵-عمر اقتصادی بالاتری دارند
۶-جهت احداث باغ اقتصادی توجیه پذیر هستند
۷-دارای تفرق ژنتیکی نیستند و بنابراین در یک باغ همزمان و یکدست میوه می دهند

انواع درختان پیوندی

بر اساس نوع پایه استفاده شده در نهال های پیوندی این درختان به دو دسته نهال های پیوندی پایه بذری و نهال های پیوندی پایه رویشی تقسیم بندی می شوند.
نهال های پایه بذری نهال هایی هستند که پایه استفاده شده از در آنها ناشی از جوانه زنی بذر یک گیاه است. در حالی که در نهال های پایه رویشی این پایه از روش های رویشی نظیر کشت بافت گیاهی، قلمه و یا سایر روش ها تولید شده است. از بین تمامی این روش ها پایه های رویشی کشت بافتی جدیدترین و قابل توجه ترین درختان هستند.
از منظر دیگر یک نهال پیوندی می تواند دارای یک یا چند پیوندک باشد. درختان دارای چند پیوندک نیز ممکن است بسته به نوع پایه خود یک یا چند رقم میوه را همزمان تولید نمایند (به طور مثال درخت مرکباتی که همزمان نارنج، پرتقال، بالنگ و نارنگی تولید میکند). این دسته از درختان معمولا درختان باغچه ای بوده و در باغات تجاری استفاده نمی شوند چرا که نگه داری این نوع درختان دشوار بوده و هزینه های باغداری را بالا میبرد.

این درختان معمولا دارای ریشه بسیار عمیق و عمودی هستند و نسبت به درختان پایه رویشی دیرتر بار میدهند. این درختان به درختان پیوندی سنتی نیز مشهور هستند. معمولا ارتفاع این دسته از درختان زیاد بوده و ممکن است به برخی آفات و بیماری ها مقاومت مناسبی داشته باشند. در انتخاب پایه بذری سعی می شود تا بذر گیاهانی انتخاب شود که مقواومت خوبی به شرایط سخت محیطی دارند و گاها از ارقام وحشی همان گیاهی استفاده می شود که قصد پیوند زدن روی پایه را داریم. به طور مثال اگر قصد تولید بادام رقم مامایی روی پایه بذری را داریم سعی میکنیم از پایه بادام تلخ که مقاومت و مصونیت نسبت به بسیاری از بیماری ها دارد استفاده نماییم.

درختان پیوندی با پایه رویشی

پایه این دسته از درختان همانطور که اشاره شد از روش های رویشی تولید می شود که معروف ترین و مدرن ترین آن روش کشت بافت است. در این روش یک سلوب و یا یک تکه کوچک از بافت گیاه جداسازی شده و در آزمایشگاه روی محیط کشت مخصوص پرورش داده می شود. پس از تشکیل پایه در آزمایشگاه و انتقال به زمین زراعی عمل پیوند روی این پایه انجام می شود. اما روش هایی مانند قلمه زدن و خوابانیدن نیز در این دسته برای تولید پایه به کار برده می شود. این دسته از نهال های پیوندی به دلیل ماهیت پایه خود معمولا دارای ریشه های سطحی تر و افشان هستند اما حجم این ریشه ها بیشتر از پایه های بذری است. این نهال ها معمولا پاکوتاه بوده و تمرکز تولیدی آنها بر روی تولید میوه به جای شاخسار است. همچنین عمر اقتصادی و مقاومت این پایه ها به آفات، بیماری ها و شرایط نامناسب خاک نیز به شدت بالاتر است.

ویژگی ها و مزیت های نهال پایه رویشی کشت بافت نسبت به نهال های پایه بذری

۱-سرعت باردهی بیشتر به طوری که در بسیاری موارد در سال سوم شروع به باردهی اقتصادی می کنند.
۲-مقاومت بالاتر به خاک های نامناسب، شور،آهکی، قلیایی و رسی.
۳-میزان تولید میوه بالاتر در واحد هکتار.
۴-عمر اقتصادی بالاتر درخت.
۵-امکان احداث باغات متراکم که سبب افزایش بهره وری از منابع آبی و زمین ها می شود.
۶- مقاومت به کم آبی و نیاز آبی به مراتب کمتر (به دلیل وجود ریشه های سطحی).
۷-مقاومت به سرمای دیررس بهاره و حفاظت از شکوفه های ایجاد شده توسط درخت.
۸- ارتفاع کمتر نسبت به پایه های بذری و در نتیجه کاهش مصرف نهاده های کشاورزی و سهولت برداشت میوه ها.
۹- سهولت انجام عملیات پیوند به دلیل پوست دهی بهتر و بیشتر.