مهمترین آفات  درخت و نهال بادام عبارتند از:

زنبور مغز خواربادام، سوسکه سرشاخه خوار هلو، شته های بادام ، سوسک شاخک بلند رزاسه،  شپشک نخودی بادام، شته خالدار هلو، سوسک پوست خوار بادام ،کرم طوقه و ریشه بادام، کرم سفید ریشه بادام ،شته آردی بادام، کرم خراط یا پروانه فری

زنبور مغز خواربادام:

زنبور مغزخوار بادام بام در تمام مناطق بادام کاری کشور انتشار دارد ولی در استان های آذربایجان شرقی، چهارمحال بختیاری و اصفهان انتشار آن بیشتر از سایر نقاط میباشد این زنبور علاوه بر بادام، زردآلو و آلو را نیز مورد حمله قرار می دهد.

مبارزه:

برای مقابله با این حشره مبارزه شیمیایی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چون با توجه به سطح زیر کشت بادام حجم عظیمی از سم مورد نیاز است و با این کار تمام اکوسیستم تاثیر می گذارد و حتی دشمنان طبیعی این حشره هم نابود می شوند و تنها راه مبارزه جمع آوری میوه های خراب و سوراخ شده از روی درخت و اطراف درخت که روی زمین پخش شدند و به طور همگانی سوزانده شوند.

سرشاخه خوار هلو:

حشره کامل سوسکی است با طول متوسط حدود ۳۰ سانتیمتر رنگ سیاه با پاهای بلند تر از بدن تخم آن در بهار تبدیل به کرم میشود.

مبارزه:

روش مبارزه شیمیایی شناخته شده ای وجود ندارد تنها راه مبارزه این است که شاخه های آفت زده و خشکیده را چند سانتیمتر پایین تر از محل خشکیدگی هرس کرده و آن ها را در خارج از باغ بسوزانید استفاده از فرمون های جنسی برای ایجاد اختلال در جهت یابی مفید است.

شته های بادام(شته سبز هلو و شته مولد پیچیدگی برگ بادام):

شته بادام حشره های سبز رنگ است و گاهی به رنگ قهوه‌ای روشن مشاهده می شود این آفت به خاطر تولید مثل زیاد در مدت کوتاهی می تواند خسارت زیادی به درختان وارد کند معمولاً در قسمت تحتانی برگ شروع به فعالیت می کند و باعث پیچیدگی برگ بادام و هلو می شود شته سبز بادام در تمام مناطق کشور انتشار دارد این شته علاوه بر بادام، زردآلو، هلو، گلابی، آلوچه وحشی را نیز مورد حمله قرار می‌دهد این شته با تغذیه از پشت برگ و شاخه های جوان باعث پیچیدگی برگ بادام می باشد.

در ایران علیرغم جستجوی فراوان پدیده مهاجرت این شته مشاهده نشده است و در مقابل در بعضی مناطق مانند نقاط مرتفع استان مرکزی در ماه تیر و حتی مرداد ماه ماده های بکر زایی این شته روی پاجوش های بادام در حال زنده زائی ملاحظه گردیده است.

مبارزه:

باد، باران و کفشدوزک از راههای کنترل طبیعی این شکل هستند و تا حدی از شدت حشرات می کاهند با استفاده از سم مالاتیون ۶۰ درصد درختان باید سمپاشی شوند چنانچه سمپاشی درختان با تأخیر انجام شود و پیچیدگی در برگ ها ایجاد شده باشند باید از سموم نفوذی مانند دیازینون و یا سموم سیستمیک مانند متاسیتوکس و پریمور استفاده شود. همچنین می توان از روغن پاشی ولک در مرحله قبل از تورم پیش بهاره جوانه ها به نسبت ۳ درصد استفاده از روغن ولک در سمپاشی زمستان به منظور کنترل انواع کنه ها، شپشکها ،شته ها، کرم های جوانه خوار روی درختان میوه و آجیلی انگور مرکبات سبزیجات و گیاهان گلخانه‌ای زراعی و تزیینی استفاده می شود.

سوسک شاخه بلند رزاسه:

این آفت در اکثر باغ های بادام و به ویژه در باغ های جدید یک تا سه ساله یک آفت جدی است سوسک شاخک بلند درختان میوه به عنوان یکی از مهمترین آفات درختان میوه خانواده رزاسه محسوب می شود. کرم پس از خروج از تخم مستقیماً وارده سرشاخه می شود و مانع رشد آن می شود خسارت این آفت در باغات بادام بسیار زیاد است.

مبارزه:

جمع آوری و معدوم نمودن علف های هرز که مکان مناسبی برای این آفت است (به خصوص در ساعت‌های اولیه روز و هنگام غروب آفتاب که حشرات تحرک کمتری دارند )اقدام نمود در باغ هایی که تازه احداث شده اند در مراحل اولیه قطع سرشاخه ها پیشنهاد می شود هرس موضعی از ۲۰ سانتی متری زیر محل فعالیت کرم ها و سوزاندن شاخه های هرس شده الزامی است مصرف کودهای ازت هرس درختان، کم کردن میوه هنگام باروری آبیاری منظم و شخم ،قرار دادن پنبه آغشته به پارا دی کلرو بنزن در سوراخ‌های کرم های آفت، فرو بردن میله های مفتولی درون سوراخ های کرم برای از بین بردن کرم های درون شاخه ها و کاشت گیاهان دارای گلهای سفید به عنوان گیاه تله مثل هویج و گیاه وازمک در اطراف درختان زیرا این آفت به رنگ سفید گل ها جذب می شود و می توان سمپاشی را روی این بوته ها متمرکز کرد.

تحقیقات انجام شده بر روی برخی ارقام بادام از نظر حساسیت به سوسک سرشاخه خوار رزاسه نشان داده است که در استان چهار محال و بختیاری رقم بادام مامایی نسبت به سایر ارقام شامل بادام ربیع و سفید از نظر حساسیت بیشتری نسبت به سوسک سرشاخه خوار رزاسه برخوردار است و خشکیدن سرشاخه ها در این رقم بیشتر می باشد بنابر این با توجه به این که از نظر عملکرد و زمان گلدهی بین ارقام بادام مامایی و ربیع اختلاف چندانی وجود ندارد از طرفی رقم ربیع کمتر به سوسکه رزاسه آلوده می‌شود در شرایط استان چهارمحال و بختیاری رقم ربیع به عنوان رقم جایگزین معرفی شده است.

شپشک نخودی بادام:

احتمالاً در تمام مناطق میوه خیز کشور انتشار دارد تا کنون از استانهای اصفهان، تهران، کرمان، خراسان، آذربایجان، کرمانشاه، فارس و لرستان گزارش شده است این آفت علاوه بر بادام درختان سیب، به، گلابی و زردآلو را نیز مورد حمله قرار می دهد حشره کاملاً گرد و کروی و تقریباً به اندازه یک نخود فرنگی می باشد این آفت با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف درختان میزبان شده و بر خلاف سایر شپشک ها به میوه خسارت نمیزند بلکه خسارت آن به برگ و شاخه ها می باشد با ترشح عسلک باعث تجمع گرد و خاک در سطح پنل سر شاخه و برگ  می گردد و در نتیجه باعث رکود فعالیت های فیزیولوژیک درخت به‌خصوص کربن گیری و تنفس میگردد.

مبارزه:

علت طغیان این آفت سمپاشی های بی رویه با سموم شیمیایی با طیف گسترده است توجه به اهمیت کنترل طبیعی این آفت توسط چند نوع زنبور پارازیت، استفاده از روغن ولک قبل از تورم جوانه ها به صورت محلول پاشی.

در صورت لزوم مبارزه شیمیایی می توان از سمومی مثل دورسبان و یا دیازینون ۶۰ درصد بر علیه پوره های جوان در نیمه اول خرداد ماه تا دهه اول تیرماه استفاده نمود تعیین زمان دقیق و مناسب مبارزه توسط شبکه های مراقبت و پیش آگاهی صورت می گیرد.

شته خالدار هلو در درخت بادام:

شته کال دار خالدار هلو در تمام مناطق کشور انتشار دارد این شته از آفات مهم درختان میوه هسته دار از جمله هلو، بادام، زردآلو و آلوچه می باشد به دلیل وجود خال های سیاهی که روی بدن گلابی شکل این شته وجود دارد به آن خالدار هلو گفته می شود و در بین شته های درختان میوه بزرگترین شته است که دیده شده است. شته کامل بدون بال، گلابی شکل و رنگ آن خاکستری متمایل به قهوه‌ای است و طول آن 3.5 تا ۵ میلیمتر می باشد.

مبارزه:

حساسیت بادام ربیع و مامایی به شته خالدار هلو زیاد است و شاهرود ۱۲ کمترین درصد آلودگی را به این سطح نشان می دهد اگر شته ها موجب پیچیدگی برگ می شوند یا تولید گال نمایند از سموم سیستمتیک مانند اکسی دی متون متیل و تیومتون استفاده می شود ولی اگر موجب پیچیدگی نشوند از پریمیکارب که یک شته کش اختصاصی است استفاده می شود.

سموم انتخابی که میتوان در علیه شته خالدار استفاده کرد:

تیومتون(EC60%)، اکسی دیتون متیل(EC25%)، مالاتیون(EC25% )، پرمیکارپ(DF50%) ، پرمیکارپ(WP50%)، هپتنوفوس(EC50%)، دیازینون(EC60%)

سمپاشی زمستانه با توجه به اینکه استفاده از سموم موجب از بین رفتن دسته جمعی پارازیت ها و پراداتورها شده است لذا به منظور کاهش مصرف سموم و حفظ حشرات مفید در زمان متورم شدن جوانه ها و قبل از شکوفایی گل استفاده از روغن ولک به نسبت ۳ درصد تا حدود ۹۰ درصد آفت را کنترل میکند.

سمپاشی بهاره مبارزه شیمیایی همزمان با خروج ۵۷ درصد از پوره های نسل اول در بهار و با استفاده از سموم فسفره نظیر دیازینون ۶۰ درصد ودورسبان توصیه می گردد و همچنین اضافه نمودن روغن ولک به نسبت نیم درصد در هزار به هر یک از سموم توصیه شده اثرات این آفت کش ها را افزایش میدهد. استفاده از روغن به نسبت یک درصد به صورت پیش بهاره که به عنوان تخم کش مصرف میشود.

سوسک پوست خوار درختان میوه:

این آفت از مناطق آذربایجان شرقی و اصفهان گزارش شده است ولی احتمال دارد در سایر نقاط بادام خیز کشور نیز وجود داشته باشد مهمترین میزبان آن بادام، به، زردآلو و هلو نیز خسارت می زند این حشره با دو مشخصه قابل تفکیک است سر آن در قسمت پیشانی دارای یک خط برجسته میانی است. در اکثر نمونه ها یک صلیب به رنگ سیاه روی بال پوش ها به چشم می خورد که حشره کامل آن به رنگ قهوه ای تیره که طول آن به دو و نیم میلیمتر هم میرسد. این آفت جزوه آفات ثانویه است و درختان بادام ای را که به نوعی ضعیف شده اند مورد حمله قرار می‌دهند این آفت حداقل دو نسل در سال دارد و زمستان گذرانی آن به صورت کرم در زیر پوست شاخه و تنه های درخت بادام سپری می گردد.

مبارزه:

تقویت درختان از طریق آبیاری مرتب تا عمق مناسب به خصوص در ساعات اولیه صبح، تشخیص زمان دقیق خروج سوسک های بالغ جهت انجام سمپاشی با سمومی مثل دورسبان، پرمترین،سوین هرس شاخه های خشک و آلوده و سوزاندن آن ها بیل زدن زیر درختان در پاییز وزمستان به نسبت قابل توجهی از جمعیت لاروها می کاهد.

کرم طوقه و ریشه درختان:

این حشره تاکنون در تمام نقاط ایران به استثنای استان گیلان و مازندران دیده شده است در بین درختان میوه به نظر می رسد که درختان بادام را چه به صورت اهلی و چه به صورت وحشی بیشتر از هر درخت میوه دیگری مورد حمله قرار می دهد به همین جهت این حشره در مناطقی از استان فارس که گونه های بادام وحشی به فراوانی انتشار دارند زیاد دیده می شوند حشره کامل سوسکی است. به طول ۳۰ الی ۱۸ میلیمتر به رنگ عمومی سیاه مات در پشت سینه اول دارای ۵ لکه سیاه است که دو لکه فوقانی کوچکتر بوده و در وسط آنها بزرگترین لکه به صورت مثلث که قاعده آن به حد فوقانی سینه می رسد وجود دارد راس این مثلث تا اواسط پشت سینه اول پیش می آید ولی هیچگاه به انتهای آن نمی رسد دو لکه دیگر در قاعده قرار داشته که چسبیده به لبه تحتانی پشت سینه اول می باشد.

خسارت اصلی مربوط به لارو های آفت است که در ناحیه طوقه یا ریشه اصلی از چوب و از آوندهای آبکشی تغذیه می کنند آفت توسط لارو و با ایجاد دالان زیر پوستی در طوقه زیر محل پیوند و محله انشعاب ریشه‌های اصلی صورت گرفته و باعث خشک شدن سریع درخت آن می‌شود و توده‌ای از فضولات قهوه‌ای رنگ آفت در آن نواحی مشاهده می شود.

مبارزه:

عملیات زراعی از قبیل تقویت و آبیاری مرتب به خصوص در ماه های خرداد و تیر بهترین راه مبارزه است. مبارزه شیمیایی علیه این آفت با توجه به این که لارو ها در زیر خاک و در داخل تنه و ریشه اصلی زندگی می کنند بسیار مشکل است. کنترل مکانیکی آفت به روش جمع آوری و از بین بردن حشرات بالغ آفت

کرم سفید ریشه بادام:

این آفت از اکثر استانهای کشور گزارش شده است. از آفات پلی فاژ است که به اکثر گیاهان زراعی و درختان میوه از جمله بادام خسارت میزند حشره کامل سوسک بزرگی به رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره که با لب پوش های آن دارای نقاط سفید رنگ نامنظم زیادی است طول این آفت به ۳۵ میلی متر می رسد خسارت اصلی مربوط به مرحله لاروی است که در طول دو الی سه سال در زیر خاک از ریشه گیاه میزبان تغذیه می کند و با جویدن ریشه های فرعی و پوست ریشه های اصلی موجب زرد شدن و خشک شدن کامل گیاه میزبان می گردد.

مبارزه:

منابع موجود نشان می‌دهد که تاکنون عوامل مختلف طبیعی به صورت پارازیت،پرداتور، عامل بیماری زا و دیگر عوامل مراحل مختلف زندگی آفت را مورد حمله قرار می‌دهند.ولی با این همه، متاسفانه در مناطق آلوده‌ای که آفت حالت طغیانی دارد چاره‌ای جز کنترل شیمیایی وجود ندارد.

از آنجایی که هدف اصلی از انجام مبارزه شیمیایی از بین بردن لاروهای سن اول می باشد بنابر این با توجه به دوره زندگی آفت لازم است این کار به مدت سه سال و به طور فراگیر انجام شود ترکیب مورد استفاده دیازینون ۶۰ درصد امولسیون بر حسب یک و نیم الی یک، در هزار است با توجه به دوام کم این ترکیب بهتر است یک ماه بعد این کار تکرار گردد ترکیب دیگری که می توان استفاده کرد مبارز های شیمیایی در سه سال متوالی و هر سال ۲۵ تا ۳۰ روز بعد از ظهور حشرات کامل با استفاده از سموم ای نظیر گرانول دیازینون ۱۰ درصد به مقدار ۲۰ کیلوگرم و یادورسبان گرانول ۵۰ درصد به مقدار ۲۰ کیلوگرم در هکتار و یا دیازینون مایع به صورت محلول دو در هزار در پای درخت.

شخم زدن پای درختان در بهار و تابستان که لارو ها در سطح بالایی خاک فعالیت دارند به منظور از بین بردن آنها، تکان دادن درختان در صبح زود و جمع‌آوری حشرات با کمک تله های نوری از راه های دیگر مبارزه با این آفت می باشد.

شته آردی بادام:

این شته  احتمالاً در تمام مناطق میوه خیز کشور انتشار دارد گونه دیگری از این شته به نام شته آرد آلود که شباهت زیادی به هم دارند دارای میزبان های بادام، آلو، زردآلو و هلو می باشد یکی از خصوصیات بارز این شته این است که معمولاً برگ گیاهان میزبان خود را نمی پیچاند ولی در سرشاخه های جوان پیچیدگی ایجاد می کند . اغلب این شته ها عسلک ترشح نمی کنند و توده های وسیع مجتمع آن ها در زیر برگ ها می توان مشاهده کرد. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی برگ و سرشاخه های بادام خسارت قابل توجهی وارد می سازد.

مبارزه:

مشابه مبارزه با شته سبز بادام

همچنین استفاده از ارقام مقاوم بادام از قبیل سهند نسبت به این بیماری مقاوم هستند.

کرم خراط یا پروانه فری یا پروانه پلنگی:

کرم خراط یا پروانه پلنگی یکی از آفات مهم به درختان میوه و درختان زینتی است از مناطق معتدله و سردسیری تا مناطق معتدل گرمسیری خسارت وارد می کند در شرایطی که هوا گرم و فصل رویش طولانی باشد خسارت این آفت بیشتر است درختانی مانند سیب ، گردو ،گلابی گیلاس، آلبالو، زیتون ، گوجه ، هلو ،افرا، بیدمشک ، بادام،  بید، صنوبر،نارون و بلوط خسارت وارد می کند اندازه حشره با بالهای باز ۴۵ تا ۶۰ میلی متر است بر روی بالهای آنها لکه های آبی متمایل به سیاه دیده می شود شود.

بیشتر در درختان جوان بالای ۱۵ سال حمله کرده و لارو حشره در شاخه ها و ساقه های  با قطر کمتر از ۱۰ سانتی متر تغذیه را شروع می‌کند و به تدریج وارد تنه اصلی می‌شود یکی از نشانه‌های این آفت وجود سوراخ هایی که در دهانه آن ذرات خورده چوب مانند خاک اره ریخته شده است. لاروها به تدریج از شاخه های نازک تر به طرف شاخه های قطور میروند به همین دلیل در شاخه های با قطر ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر هم نفوذ می‌کنند جابجا شدن لاروها درخت به وسیله تارهای تنیده است.

مبارزه:

اگر درختان تحت تنش خشکی قرار بگیرند یا به شکل نامنظم آبیاری شوند درختان ضعیف شده و نسبت به این آفت حساس تر می شوند بنابراین انجام آبیاری صحیح و به موقع باعث کنترل این آفت و سایر آفات چوبخوار میشود.

• حذف و هرس سرشاخه های آلوده به لارو آفت
• استفاده از مفتول مسی و فرستادن به داخل دالان ها برای از بین بردن لارو
• استفاده از خمیر مسموم یا پنبه آغشته به سم. تهیه خمیر شامل پودر مل یا سیریش +دورسبان 40.8 درصد EC یا دورسبان +روغن الیف + کمی آب
• کنترل کننده های طبیعی آن شامل مورچه های شکاری و دارکوب
• از بین بردن پروانه های فری با استفاده از تله نوری( یک و نیم ساعت قبل از غروب )
• استفاده از فرمون جنسی برای کنترل آفت
• استفاده از چسب آکواریوم برای مسدود کردن دالان ها

به دلیل اینکه دوره تخم گذاری و خروج تخم لارو ها طولانی است سمپاشی خیلی موثر نیست ولی ده روز بعد از پیک پرواز آفت در منطقه می توان با استفاده از سموم آوانت،کونفیدور،متاسیستوکس و دورسپان سمپاشی شود.

لطفا نظرات خود را با در میان بگذارید.

منبع :آموزش کشت نوین درخت بادام از پیمان طهماسبی